Hãy tưởng tượng một ngôi nhà lớn tên là Nước Mỹ, đang đứng giữa một khu rừng rộng lớn đầy thú dữ và bão tố. Chiến lược An ninh Quốc gia của chính phủ Mỹ (NSS 2025) giống như bản đồ kho báu mà ông chủ nhà vẽ ra để bảo vệ ngôi nhà ấy. Chúng ta sẽ kể chuyện qua bốn phần như một cuộc phiêu lưu đơn giản, dành cho bạn lần đầu nghe về nó ở Việt Nam.
- Họ Muốn Gì? (What They Want)
Ông chủ nhà Mỹ muốn ngôi nhà mình mãi mãi an toàn, độc lập, với mọi người bên trong hạnh phúc và tự do. Họ mơ về một gia đình mạnh khỏe, không bị thú dữ tấn công, không bị kẻ xấu đánh cắp đồ đạc hay lan truyền tin giả. Sau nhiều năm, họ nhận ra mình đã cố gắng chăm sóc quá nhiều người khác mà quên mất việc lo cho chính gia đình mình. Đặc biệt, họ muốn quân đội siêu mạnh như những chiến binh bất bại, nền kinh tế sôi động nhất thế giới để mọi người giàu có, và lá chắn tên lửa bảo vệ bầu trời nhà mình.
Những mong muốn chính:
Bảo vệ ngôi nhà: Kiểm soát hoàn toàn biên giới, ngăn chặn nhập cư bất hợp pháp và các mối đe dọa từ ma túy, khủng bố
Kinh tế mạnh nhất thế giới: Trở thành nền kinh tế số 1, từ 30 nghìn tỷ đô-la hiện tại lên 40 nghìn tỷ trong những năm 2030
Quân đội hùng mạnh: Sở hữu lực lượng quân sự hiện đại nhất, bao gồm cả hệ thống phòng thủ tên lửa “Vòm Vàng” bảo vệ đất nước
Độc lập công nghiệp: Không phụ thuộc vào bất kỳ nước nào về sản xuất, nguyên liệu quan trọng hay công nghệ
Phục hồi văn hóa truyền thống: Một xã hội với gia đình khỏe mạnh, tinh thần yêu nước, và niềm tự hào về lịch sử
Tài liệu NSS 2025 nầy kể về một người cha trong nhà muốn con cái học hành giỏi, có công ăn việc làm tốt, và giữ gìn truyền thống gia đình – đó chính là những gì Hoa Kỳ muốn cho đất nước mình.
- Tại Sao Cần Có Chiến Lược? (Why They Have a Strategy)
Khu rừng từng yên bình sau Chiến tranh Lạnh, nhưng giờ đầy nguy hiểm từ các “thú dữ” như Trung Quốc, Nga, Iran hay cartel ma túy. Theo chính quyền hiện nay, các bản đồ cũ thất bại vì mơ hồ, không biết ưu tiên gì. Bản đồ mới này giúp ông chủ nhà tập trung bảo vệ lợi ích cốt lõi, kết nối mong muốn với công cụ thực tế, tránh lãng phí sức lực vào mọi thứ.
Theo tài liệu, chính phủ Mỹ giải thích rằng sau Chiến tranh Lạnh, các nhà lãnh đạo Mỹ đã phạm sai lầm lớn:
Những sai lầm của quá khứ:
– Cố gắng thống trị toàn thế giới thay vì tập trung vào lợi ích cốt lõi
– Tin vào “toàn cầu hóa” và “tự do thương mại” mà làm suy yếu tầng lớp trung lưu Mỹ
– Để các đồng minh ỉ lại, không chịu chi tiền quốc phòng mà cứ trông chờ Mỹ bảo vệ
– Tham gia vào các cuộc chiến tốn kém ở nước ngoài mà không mang lại lợi ích rõ ràng
Tại sao cần thay đổi ngay bây giờ:
Giống như một gia đình nhận ra mình đang chi tiêu quá nhiều cho hàng xóm trong khi con cái ở nhà thiếu thốn, Hoa Kỳ muốn “sửa sai” bằng cách:
– Tập trung nguồn lực cho dân Mỹ trước
– Yêu cầu đồng minh phải tự gánh vác nhiều hơn
– Chỉ can thiệp vào vấn đề nước ngoài khi thực sự ảnh hưởng đến an ninh Mỹ
Đây là lý do họ cần một chiến lược rõ ràng – để không lặp lại sai lầm cũ.
- Mục Tiêu, Phương Pháp và Nguồn Lực (Ends, Ways, and Means)
Mục tiêu là ngôi nhà Mỹ vĩ đại nhất: quân sự vô địch, kinh tế dẫn đầu, không ai dám động vào. Cách thức là xây dựng liên minh ở Tây Bán Cầu, dùng thuế quan chống cạnh tranh bất công, đàm phán hòa bình để mở rộng ảnh hưởng. Công cụ là quân đội hiện đại, sản xuất năng lượng dồi dào, công nghệ tiên tiến, và cắt giảm thuế để dân giàu – tất cả kết nối chặt chẽ như bánh xe xe ngựa.
MỤC TIÊU (ENDS) – Đích đến cuối cùng:
Bảo vệ “lợi ích quốc gia cốt lõi” chứ không phải mọi vấn đề trên thế giới. Cụ thể:
- Tây Bán Cầu là ưu tiên số 1: Khôi phục sự thống trị của Mỹ ở châu Mỹ (gọi là “Học thuyết Trump”) – ngăn chặn Trung Quốc, Nga xâm nhập vào “sân sau”
- Châu Á: Cạnh tranh kinh tế với Trung Quốc, cân bằng lại thương mại, và ngăn chặn xung đột quân sự về Đài Loan
- Châu Âu: Giúp đồng minh châu Âu “tự lực cánh sinh” về quốc phòng, chấm dứt chiến tranh Ukraine, và “phục hồi tinh thần châu Âu”
- Trung Đông: Chuyển từ “chiến tranh vĩnh viễn” sang quan hệ đối tác kinh tế
- Châu Phi: Chuyển từ “viện trợ” sang “đầu tư và thương mại”
PHƯƠNG PHÁP (WAYS) – Cách thức thực hiện:
Các nguyên tắc chính:
- “Nước Mỹ Trên Hết” (America First): Mọi quyết định phải có lợi cho Mỹ trước
- “Hòa bình qua sức mạnh”: Quân đội mạnh sẽ răn đe kẻ thù, tránh chiến tranh
- Không can thiệp nếu không cần thiết: Chỉ hành động khi lợi ích Mỹ bị đe dọa trực tiếp
- Chia sẻ gánh nặng – thực ra là “chuyển gánh nặng”: Các nước NATO phải chi 5% GDP cho quốc phòng (hiện tại chỉ 2%)
- Chủ quyền quốc gia là tối thượng: Không để các tổ chức quốc tế “xâm phạm” chủ quyền nước mình
- Công bằng trong thương mại: Không chấp nhận thâm hụt thương mại hay các nước khác lợi dụng
Các ưu tiên hành động cụ thể:
– Kiểm soát biên giới: “Thời đại di cư hàng loạt phải chấm dứt” – an ninh biên giới là “yếu tố chính của an ninh quốc gia”
– Tái công nghiệp hóa: Đưa sản xuất về Mỹ, dùng thuế quan để bảo vệ công nhân Mỹ
– Độc lập năng lượng: Tăng sản xuất dầu, khí, than, hạt nhân
– Bảo vệ công nghệ: Giữ vững vị trí dẫn đầu về AI, công nghệ sinh học, điện toán lượng tử
NGUỒN LỰC (MEANS) – Những gì họ có:
Mỹ vẫn có những lợi thế lớn:
– Nền kinh tế mạnh nhất thế giới (30 nghìn tỷ USD)
– Quân đội hùng mạnh nhất
– Công nghệ tiên tiến nhất
– Hệ thống tài chính toàn cầu và đồng đô-la
– Mạng lưới đồng minh rộng khắp
– Vị trí địa lý thuận lợi (không có kẻ thù mạnh ở gần biên giới)
– “Sức mạnh mềm” – ảnh hưởng văn hóa trên thế giới
Điểm đặc biệt: Chiến lược này nhấn mạnh việc “loại bỏ DEI” (Đa dạng, Công bằng, Hòa nhập) và các chính sách được coi là làm suy yếu năng lực, thay vào đó tập trung vào “năng lực và tài năng thực sự.”
- Tất Cả Điều Này Có Nghĩa Gì? (What Does It All Mean?)
Hãy tưởng tượng bạn là người hàng xóm của gia đình Mỹ. Trước đây, họ rất rộng lượng – giúp đỡ mọi người, chi tiền bảo vệ cả khu phố. Giờ đây, họ nói: “Chúng tôi sẽ chỉ lo cho gia đình mình trước, các bạn phải tự lo liệu nhiều hơn.”
Những thay đổi lớn:
- Đối với đồng minh châu Á (bao gồm cả Việt Nam tiềm năng):
– Cơ hội tốt nếu muốn hợp tác kinh tế với Mỹ, đặc biệt về chuỗi cung ứng
– Phải cân bằng giữa quan hệ với Mỹ và Trung Quốc
– Mỹ muốn “tái cân bằng” quan hệ thương mại, ưu tiên “công bằng và đối ứng”
– Áp lực lớn để không dựa vào Trung Quốc về công nghệ và sản xuất
- Đối với Trung Quốc:
– Không còn xem Trung Quốc là “mối đe dọa hàng đầu” như chính quyền Biden
– Thay vào đó: cạnh tranh kinh tế, nhưng vẫn muốn quan hệ “có lợi cho cả hai bên”
– Không muốn chiến tranh về Đài Loan, nhưng sẽ ngăn chặn Trung Quốc chiếm đảo bằng vũ lực
- Đối với châu Âu:
– Chỉ trích gay gắt: châu Âu đang “tự hủy hoại” vì di cư, kiểm duyệt, suy giảm sinh đẻ
– Yêu cầu châu Âu chi nhiều hơn cho quốc phòng (5% GDP)
– Muốn chấm dứt nhanh chiến tranh Ukraine để “ổn định lại quan hệ với Nga”
- Về di cư:
– Đây là vấn đề an ninh quốc gia số 1
– Quyết tâm dùng cả quân đội để kiểm soát biên giới
– Tác động toàn cầu: các nước phải hợp tác “ngăn chặn” dòng di cư, không “tạo điều kiện”
- Về khí hậu:
– Từ chối hoàn toàn “chủ nghĩa biến đổi khí hậu” và mục tiêu “Phát thải ròng bằng 0”
– Tập trung vào sản xuất năng lượng hóa thạch và hạt nhân
Ý nghĩa sâu xa:
Chiến lược này phản ánh một sự thay đổi căn bản trong cách Mỹ nhìn nhận vai trò của mình:
– Từ “cảnh sát thế giới” → “quốc gia ưu tiên lợi ích riêng”
– Từ “thúc đẩy dân chủ toàn cầu” → “tôn trọng chủ quyền mỗi nước”
– Từ “hợp tác đa phương” → “thỏa thuận song phương có lợi cho Mỹ”
– Từ “dẫn dắt trật tự tự do” → “đàm phán như doanh nhân”
Điểm đặc biệt của tài liệu này:
Khác với các chiến lược trước đây cố gắng thể hiện Hoa Kỳ như một tổng thể gắn kết, tài liệu này bi bô về chuyện Tổng thống Trump là trung tâm, gọi ông là “Tổng thống Hòa bình” và liệt kê các thành tựu cá nhân. Điều này khiến nhiều chuyên gia lo ngại về tính liên tục của chính sách sau nhiệm kỳ Trump.
Điều Này Có Ý Nghĩa Gì Với Việt Nam?
Với Việt Nam, chiến lược này mang lại cả cơ hội và thách thức:
Cơ hội:
– Có thể trở thành đối tác quan trọng trong chuỗi cung ứng thay thế Trung Quốc
– Mỹ muốn đầu tư vào các nước có thể cân bằng ảnh hưởng của Trung Quốc ở châu Á
– Quan hệ thương mại có thể mở rộng nếu Việt Nam điều chỉnh chính sách phù hợp
Thách thức:
– Áp lực cân bằng giữa quan hệ với Mỹ và Trung Quốc sẽ tăng lên
– Có thể phải đối mặt với áp lực về thâm hụt thương mại, chuyển giao công nghệ
– Phải thích nghi với chính sách “Mỹ trên hết” – không thể trông chờ thiện chí như trước
Nhìn chung, đây là một Hoa Kỳ tập trung vào lợi ích quốc gia hơn, đòi hỏi các đối tác phải đóng góp nhiều hơn, và sẵn sàng “đàm phán cứng rắn” thay vì “cho không”. Các nước nhỏ như Việt Nam cần hiểu rõ những thay đổi này để định hình chính sách đối ngoại phù hợp.
Kết Luận: Một Thế Giới Mới, Một Mỹ Mới?
Chiến lược An ninh Quốc gia 2025 không chỉ là một tài liệu chính sách – nó là tuyên bố về một tầm nhìn hoàn toàn mới về vai trò của Mỹ trên thế giới:
Những gì đã chết:
- Khái niệm “thế giới tự do” do Mỹ lãnh đạo
- Liên minh xuyên Đại Tây Dương dựa trên giá trị chung
- Cam kết với trật tự quốc tế dựa trên luật lệ
- Ưu tiên dân chủ và nhân quyền
Những gì nổi lên:
- “Mỹ trên hết” như nguyên tắc duy nhất
- Các mối quan hệ giao dịch thay vì đồng minh chiến lược
- Chủ quyền quốc gia trên tất cả
- Can thiệp vào chính trị nội bộ đồng minh trong khi chấp nhận độc tài ở nơi khác
Đây là bài học quan trọng: Trong thế giới mới này, không có “đồng minh vĩnh viễn” – chỉ có “lợi ích vĩnh viễn”. Các nước phải học cách điều hướng một Hoa Kỳ không còn cam kết với trật tự tự do toàn cầu, mà chỉ quan tâm đến những gì mang lại lợi ích trực tiếp và đo lường được cho nước Mỹ.
Ts Phạm Đình Bá
Nguồn: https://www.baoquocdan.org ngày 10.12.2025
Be the first to comment