Tự Kỷ (Autism)

Một chuyên gia hướng dẫn cậu bé tự kỷ và người mẹ trong buổi học của Chương Trình Tự Kỷ tại một trường học ở Mexico. (Hình minh họa: Guillermo Arias / AFP via Getty Images)

Tự kỷ (autism) là một rối loạn phát triển não bộ ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi. Tự kỷ thường bắt đầu ở thời điểm rất sớm trong đời, thường là trong giai đoạn từ 18 đến 36 tháng tuổi.

Một số triệu chứng của tự kỷ:

– Khó khăn trong giao tiếp và tương tác xã hội: trẻ tự kỷ thường không thể thiết lập mối quan hệ xã hội với người khác một cách bình thường, chúng thường không thể chia sẻ niềm vui, cảm xúc và ý tưởng của mình với người khác.

– Hạn chế trong hành vi: trẻ tự kỷ thường có xu hướng lặp đi lặp lại một số hành vi hoặc hoạt động theo cách đặc biệt. Chúng cũng thường không thể chuyển đổi giữa các hoạt động một cách linh hoạt.

– Khả năng học tập kém: trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn trong việc học các kỹ năng mới hoặc đáp ứng các yêu cầu trong môi trường học tập.

Tự kỷ không có giải pháp chữa trị tuyệt đối, nhưng các biện pháp hỗ trợ và điều trị có thể giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội, tăng khả năng học tập và tương tác xã hội một cách tốt hơn. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm: hỗ trợ giáo dục đặc biệt, chăm sóc sức khỏe toàn diện, và các chương trình hỗ trợ và điều trị thẩm mỹ học,…

Nguyên nhân tự kỷ

Nguyên nhân của tự kỷ hiện vẫn chưa rõ ràng, nhưng được cho là do sự kết hợp của các yếu tố di truyền và môi trường.

Các nghiên cứu di truyền đã chỉ ra rằng tự kỷ có yếu tố di truyền cao. Tuy nhiên, không phải tất cả các trẻ tự kỷ đều có nguồn gốc di truyền.

Ngoài ra, một số nghiên cứu cho thấy rằng sự phát triển não bộ có thể bị ảnh hưởng bởi môi trường, như những chất độc hại hoặc các sự kiện ảnh hưởng đến thai kỳ, dẫn đến tổn thương não bộ và làm giảm khả năng phát triển kỹ năng xã hội và giao tiếp.

Một số yếu tố khác có thể góp phần vào nguyên nhân của tự kỷ bao gồm sự tác động của hoocmon trong cơ thể, như testosterone, cũng như các vấn đề về miễn dịch và chức năng não bộ.

Tuy nhiên, không có một nguyên nhân duy nhất nào được xác định là gây ra tự kỷ, và nhiều nghiên cứu tiếp tục được thực hiện để tìm hiểu sự phát triển và nguyên nhân của rối loạn này.

Phân loại tự kỷ

Tự kỷ (autism) là một rối loạn phát triển não bộ phức tạp, và hiện không có phân loại chính thức được chấp nhận toàn cầu. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu và chuyên gia thường sử dụng các phân loại dựa trên các tiêu chí lâm sàng để giúp đánh giá mức độ nặng nhẹ của tự kỷ và tư vấn điều trị phù hợp.

Các phân loại tự kỷ thường sử dụng trong thực hành lâm sàng bao gồm:

– Rối loạn tự kỷ (Autistic disorder): Đây là phân loại tự kỷ nặng nhất, được đặc trưng bởi sự suy giảm đáng kể về khả năng giao tiếp xã hội và hành vi, cũng như các hạn chế về tư duy và hoạt động lặp đi lặp lại.

– Rối loạn tự kỷ đặc trưng khác (Pervasive developmental disorder-not otherwise specified or PDD-NOS): Đây là một phân loại tự kỷ đặc trưng cho những trẻ không đáp ứng đủ tiêu chí của rối loạn tự kỷ nhưng vẫn có các triệu chứng của tự kỷ.

– Hội chứng Asperger (Asperger’s Syndrome): Đây là phân loại tự kỷ nhẹ nhất, có các đặc điểm như khả năng giao tiếp tốt hơn và khả năng tư duy, nhưng vẫn có các khó khăn về giao tiếp xã hội và hành vi.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng phân loại tự kỷ chỉ mang tính chất tương đối và các triệu chứng của tự kỷ có thể khác nhau giữa các trẻ và người lớn. Do đó, quan trọng để các chuyên gia đánh giá và điều trị trẻ tự kỷ theo cách đơn nhất và tùy theo các nhu cầu riêng của từng trẻ.

Làm sao để biết con mình bị tự kỷ

Có một số dấu hiệu và hành vi có thể cho thấy con mình có thể bị tự kỷ. Tuy nhiên, chỉ có chuyên gia sức khỏe tâm thần mới có thể đưa ra một chẩn đoán chính xác. Dưới đây là một số dấu hiệu có thể cho thấy con em của mình có thể bị tự kỷ:

– Khó khăn trong việc thiết lập mối quan hệ xã hội và giao tiếp với người khác.

– Khó khăn trong việc thích nghi với môi trường xung quanh, như việc thay đổi môi trường hay thay đổi lịch trình.

– Thích lặp đi lặp lại một hoạt động, hành động hoặc sự kiện, như việc xếp hình, lặp lại câu nói, vặn tay hoặc chớp mắt.

– Sở thích đặc biệt và cứng nhắc, như việc tập trung vào một chủ đề hoặc đối tượng đặc biệt.

– Khó khăn trong việc thích nghi với thay đổi trong thói quen hoặc lịch trình của mình.

– Cảm thấy không thoải mái hoặc lo lắng trong các tình huống xã hội hoặc giao tiếp.

– Khó khăn trong việc hiểu cảm xúc của người khác hoặc thể hiện cảm xúc của mình.

– Thích thú với đồ chơi hoặc đối tượng không thực tế và ít gắn kết với những người xung quanh.

Nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào như vậy ở con của mình, hãy tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để được tư vấn và đánh giá.

Trẻ tự kỷ thường có thể thay đổi hành vi của mình, có thể trở nên hoạt động hơn hoặc ít hoạt động hơn, không muốn tham gia vào các hoạt động xã hội. (Hình minh họa: Martin Bureau/AFP via Getty Images)

Chữa trị tự kỷ

Hiện tại, chưa có phương pháp chữa trị tự kỷ hoàn toàn, nhưng điều trị và hỗ trợ có thể giúp cải thiện các triệu chứng và tăng khả năng sống độc lập của những người bị tự kỷ. Các phương pháp chữa trị tự kỷ bao gồm:

1- Điều trị hành vi học: Phương pháp này tập trung vào cải thiện các hành vi xấu của trẻ và khuyến khích các hành vi phù hợp. Các biện pháp thường áp dụng trong điều trị hành vi học bao gồm cung cấp phản hồi và đánh giá kết quả, sử dụng các kỹ thuật thúc đẩy hành vi tích cực, và thiết lập các quy tắc rõ ràng.

2- Điều trị dược phẩm: Các thuốc được sử dụng để giảm các triệu chứng khó chịu như sự kích động, giảm sự lo âu và tăng sự tập trung. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các loại thuốc này có thể gây tác dụng phụ và cần được sử dụng dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa.

3- Điều trị nói chuyện và ngôn ngữ: Đây là phương pháp giúp trẻ tự kỷ nâng cao khả năng giao tiếp và xây dựng các kỹ năng ngôn ngữ. Các biện pháp điều trị nói chuyện và ngôn ngữ bao gồm các trò chơi và hoạt động tương tác xã hội, cũng như học kỹ năng giao tiếp xã hội và xây dựng ngôn ngữ.

4- Hỗ trợ giáo dục đặc biệt: Trẻ tự kỷ thường cần được hỗ trợ giáo dục đặc biệt để giúp phát triển các kỹ năng xã hội, học tập và trở nên độc lập hơn trong cuộc sống hàng ngày. Hỗ trợ giáo dục đặc biệt có thể bao gồm các chương trình giáo dục đặc biệt, các trung tâm hỗ trợ và các dịch vụ hỗ trợ gia đình.

5- Hỗ trợ xã hội và gia đình: Hỗ trợ xã hội và gia đình là rất quan trọng trong điều trị tự kỷ.

Chữa trị sớm ích lợi như thế nào?

Chữa trị sớm tự kỷ có thể đem lại nhiều lợi ích như:

1- Cải thiện khả năng xã hội và giao tiếp: Điều trị sớm có thể giúp trẻ tự kỷ cải thiện khả năng xã hội và giao tiếp, giúp cho trẻ có thể tương tác xã hội và hội nhập vào xã hội một cách hiệu quả hơn.

2- Phát hiện và điều trị các vấn đề sức khỏe liên quan: Việc chữa trị sớm giúp phát hiện và điều trị các vấn đề sức khỏe liên quan đến tự kỷ sớm hơn, giúp tránh được các biến chứng và tác động tiêu cực của bệnh.

3- Giảm các hành vi tự kỷ: Điều trị sớm giúp giảm các hành vi tự kỷ, giúp trẻ tự kỷ có thể thích nghi và học tập hiệu quả hơn.

4- Giảm áp lực cho gia đình: Khi chữa trị sớm, gia đình sẽ được hỗ trợ và định hướng cách chăm sóc và giáo dục trẻ tự kỷ một cách hiệu quả, giúp giảm áp lực và lo lắng cho gia đình.

5- Tăng cơ hội thành công trong cuộc sống: Khi được chữa trị sớm và có cơ hội tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ và giáo dục đặc biệt, trẻ tự kỷ có thể phát triển các kỹ năng và năng lực của mình, từ đó tăng cơ hội thành công trong cuộc sống.

Chi tiết về các triệu chứng của tự kỷ

Tự kỷ là một rối loạn phát triển ảnh hưởng đến khả năng tương tác xã hội, giao tiếp và hành vi của người bệnh. Các triệu chứng của tự kỷ có thể xuất hiện ở các giai đoạn khác nhau của cuộc đời và có thể khác nhau đối với từng người bệnh.

Dưới đây là một số triệu chứng thường gặp của tự kỷ:

1- Khó khăn trong tương tác xã hội: Trẻ tự kỷ có thể không thể tương tác với người khác theo cách thông thường, không thể thiết lập và duy trì mối quan hệ xã hội. Chúng thường không biết cách tương tác với người khác, có thể không thể nhìn vào mắt người đối diện hoặc không thể nhận ra cảm xúc của người khác.

2- Khả năng giao tiếp bị giới hạn: Trẻ tự kỷ có thể có khả năng giao tiếp bị hạn chế, thường không hiểu được ngôn ngữ phi ngôn ngữ, không biết cách sử dụng ngôn ngữ phi ngôn ngữ, không biết cách sử dụng cử chỉ hoặc ngôn ngữ cơ thể để tương tác với người khác.

3- Quan tâm đến những thứ đơn điệu: Trẻ tự kỷ thường quan tâm đến những thứ đơn điệu, như việc chơi với một đồ chơi nhất định hoặc tập trung vào một chủ đề nhất định mà không có sự quan tâm đến những vấn đề khác.

4- Hành vi lặp đi lặp lại: Trẻ tự kỷ thường có những hành vi lặp đi lặp lại, như chớp mắt, lắc đầu hoặc lặp lại một câu chữ hoặc âm thanh nào đó một nhiều lần.

5- Quan tâm đến chi tiết: Trẻ tự kỷ thường quan tâm đến chi tiết và có thể không nhận ra những vấn đề lớn hơn, chúng có thể tập trung vào một chi tiết nhỏ và bỏ qua những chi tiết khác.

6- Khả năng học tập bị hạn chế: Trẻ tự kỷ thường có khả năng học tập bị hạn chế và có thể có khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức và kỹ năng mới.

Nếu bạn hoặc người thân của bạn có những triệu chứng trên, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn và chẩn đoán chính xác. Ngoài ra, còn một số triệu chứng khác của tự kỷ có thể bao gồm:

7- Cảm giác nhạy cảm: Trẻ tự kỷ thường có cảm giác nhạy cảm với ánh sáng, âm thanh, mùi hương hoặc vật liệu nhất định.

8- Thay đổi trong hành vi: Trẻ tự kỷ thường có thể thay đổi hành vi của mình mà không có lý do rõ ràng, chúng có thể trở nên hoạt động hơn hoặc ít hoạt động hơn, không muốn tham gia vào các hoạt động xã hội.

9- Khó khăn trong việc điều khiển cảm xúc: Trẻ tự kỷ thường khó khăn trong việc điều khiển cảm xúc của mình và có thể dễ dàng bị kích động hoặc căng thẳng.

10- Quan tâm đến thói quen: Trẻ tự kỷ thường quan tâm đến các thói quen nhất định và có thể khó khăn trong việc thay đổi chúng.

11- Khả năng sử dụng trí tưởng tượng bị giới hạn: Trẻ tự kỷ thường có khả năng sử dụng trí tưởng tượng bị giới hạn và có thể không thể tưởng tượng ra các tình huống khác nhau.

Tuy nhiên, các triệu chứng của tự kỷ có thể khác nhau đối với từng người và có thể không phải là tất cả những triệu chứng trên. Điều quan trọng là nhận biết và đưa ra các biện pháp hỗ trợ phù hợp để giúp các bệnh nhân tự kỷ phát triển tốt hơn.

Người tự kỷ có thể sống bình thường và thành công không?

Có, người tự kỷ có thể sống bình thường và thành công trong đời sống. Tự kỷ không có nghĩa là người đó sẽ không thể phát triển và có một cuộc sống hạnh phúc, trọn vẹn. Tuy nhiên, họ có thể cần được hỗ trợ và chăm sóc đặc biệt trong các lĩnh vực như kỹ năng xã hội, kỹ năng giao tiếp và quản lý cảm xúc để có thể thích nghi tốt hơn với xã hội.

Anthony Hopkins, đạo diễn và tài tử người Anh, đoạt giải Oscar cho vai diễn Hannibal Lecter trong bộ phim The Silence of the Lambs, người bị tự kỷ thành công và nổi tiếng. (Hình minh họa: Darren Arthur/Getty Images via GEA)

Nhiều người tự kỷ đạt được nhiều thành công trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm giáo dục, nghệ thuật, khoa học, công nghệ và kinh doanh. Một số ví dụ của những người nổi tiếng tự kỷ bao gồm nhà vật lý Albert Einstein, nhà toán học và nhà tiên tri Temple Grandin và nhà sản xuất điện ảnh Dan Harmon.

Tuy nhiên, việc sống bình thường và thành công với tự kỷ đòi hỏi sự hỗ trợ và định hướng phù hợp. Điều quan trọng là cung cấp cho họ các công cụ và kỹ năng để giúp họ vượt qua những thách thức mà tự kỷ đem lại và đạt được tiềm năng của mình.

Dưới đây là 10 ví dụ về những người tự kỷ thành công và nổi tiếng:

1- Albert Einstein – Nhà vật lý lỗi lạc, đạt giải Nobel Vật lý năm 1921.
2- Temple Grandin – Nhà toán học, nhà tiên tri và nhà nghiên cứu về gia súc, là một trong những người tự kỷ nổi tiếng nhất thế giới.
3- Dan Harmon – Nhà sản xuất điện ảnh, biên kịch và diễn viên, nổi tiếng với bộ phim hoạt hình Rick and Morty và Community.
4- Satoshi Tajiri – Nhà sáng lập của trò chơi điện tử Pokemon.
5- Daryl Hannah – Diễn viên Hollywood, nổi tiếng với các bộ phim như Blade Runner và Kill Bill.
6- Anthony Hopkins – Diễn viên và đạo diễn người Anh, đoạt giải Oscar cho vai diễn Hannibal Lecter trong bộ phim The Silence of the Lambs.
7- Susan Boyle – Ca sĩ người Scotland, nổi tiếng sau khi tham gia chương trình tìm kiếm tài năng Britain’s Got Talent.
8- Chris Packham – Nhà nhiếp ảnh, tác giả và giám tuyển của chương trình truyền hình Springwatch trên BBC.
9- Vernon L. Smith – Nhà kinh tế học, đoạt giải Nobel Kinh Tế năm 2002.
10- Jerry Newport – Nhà toán học và diễn viên, được biết đến như một trong những người tự kỷ nổi tiếng nhất thế giới.

Bác sĩ Nguyễn Trần Hoàng
Theo Nguoi Viet News online các ngày 21/11 & 5/12/2025