Bàn Thiên dựng tạm trong đêm Giao Thừa. (Hình: Thanh Trang)
SÀI GÒN, Việt Nam – Tin vào thuyết Thiên Địa Nhân, hầu hết người Việt miền Nam xưa nay vẫn thờ kính Trời với bàn thờ Thiên trước sân mỗi nhà nhưng không cúng vía như các vị thần thánh khác.
Ông Trời sinh ngày nào?
Các nhà thiên văn học, vũ trụ học thời nay chắc vẫn còn “bó tay” nhưng dân gian Việt đã giải đáp từ lâu. Từ điển “Đại Nam Quấc Âm Tự Vị” của tác giả Huình Tịnh Paulus Của ấn hành năm 1896 ghi nhận thành ngữ “Mùng Chín vía trời, Mùng Mười vía đất.” Chuyên sâu hơn các cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo thờ cúng Ngọc Hoàng và có cả lễ vía long trọng.
Thủa nhỏ, mỗi lần về nhà ngoại, nơi mà tôi thích thú vui chơi nhất là khoảnh đất dưới chân bàn thờ ông Thiên trước nhà. Bàn thờ ông Thiên nhà ngoại chỉ có tấm xi măng rộng khoảng 5 tấc vuông đặt trên trụ xi măng cao hơn một thước. Trên đó chỉ đơn giản có một bát nhang, ba chung nước ngày nào ngoại tôi cũng thắp nhang, cúng nước nhưng chỉ rặt nước mưa không cúng nước trà. Những ngày rằm, Mùng Một, ngoại bày thêm bình bông và dĩa trái cây. Bông và trái cây cũng chỉ là bông trang, bông điệp, xoài, chuối của vườn nhà.
Mỗi nhà, mỗi người có một bàn ông Thiên
Đặc biệt, trước bàn thiên nhà ngoại có khóm cây mai chiếu thủy cổ thụ, tàng xòe rộng ra chạm tới hiên nhà nên luôn râm mát dù ngay lúc giữa trưa, dù ngay trong mùa nắng. Thềm đất dưới chân bàn thờ ẩm, phủ rêu xanh mỏng, tôi có thể khoét lỗ, vạch mức, bắn bi, chọi đáo cả ngày.
Đêm xuống, bà ngoại mặc áo dài nâu đứng trước bàn Thiên thắp nhang khấn vái. Như nhiều phụ nữ cùng thời, ngoại không biết chữ, không đọc kinh, mà hiểu biết giáo lý đạo lý qua lời truyền miệng, lòng tin vào các đấng siêu nhiên mơ hồ và mạnh mẽ.
Mỗi lần khấn vái của ngoại kéo dài hơn nửa tiếng đồng hồ từ các danh hiệu quen thuộc như Ngọc Hoàng Thượng Đế, Quan Âm Bồ Tát, Thái Thượng Lão Quân tới các vị tiên Phật xa lạ trong tưởng tượng của ngoại.
Mùi hương trầm nhẹ nhẹ, mùi mai chiếu thủy đậm ngọt trong sương, dáng ngoại gầy gò mảnh khảnh âm thanh lời khấn khàn khàn trong màn đêm tạo ra không gian huyền hoặc.
Nhà nội tôi cũng có bàn thờ ông Thiên tương tự, cũng giữa khoảng sân trước nhà nhưng trống trải không có cây che. Nội tôi chỉ thắp nhang, cúng nước hàng đêm mà không nghe cúng vái. Ngày rằm, Mùng Một, nội tôi cũng cúng bông hoa và thêm chung muối, gạo.
Không riêng nhà nội, ngoại, trong các thôn xóm đi qua, trước mỗi nhà đều có bàn thờ ông Thiên. Nhà khá giả thì bằng xi măng kiên cố, nhà trung bình thì ván gỗ cột gỗ, thậm chí có nhiều nhà chỉ là tấm phên tre trên cây cọc tre.
Ông Thiên là ai mà nhà nào cũng thờ?
Ông Thiên là ai mà ngoại tôi khấn vái cầu nguyện cho cả gia đình dòng họ, làng xóm đất nước được an lạc thái bình, phong điều vũ thuận?
Cả bà nội và ngoại đều trả lời gọn lỏn: “Ông Trời đó con!”
Câu trả lời không giải đáp mà còn tăng thêm thắc mắc. Trên cao đã có ông Trời làm mưa, làm gió, làm sấm sét, ngày đêm. Ông Trời trên cao vòi vọi mây xanh mây trắng, ban đêm chi chít vì sao…
Vì sao lại phải thờ thêm ông Thiên với cái bàn nhỏ xíu.
Ấn tượng từ thời tuổi thơ đeo đuổi, lớn lên tôi tìm hiểu mới biết ra thuyết Tam Tài: Thiên, Địa, Nhân của người Á Đông. Người ta giải thích thế giới dung hợp bởi đất, trời, người. Thiên Địa Nhân là niềm tin, là hiểu biết đơn sơ về vũ trụ được vun bồi qua hàng ngàn năm.
Người ta tin Trời có quyền năng mưa gió hay các hiện tượng thiên nhiên, không chỉ trong lời khấn vái của ngoại mà còn thành ca dao, đồng dao: “Lạy trời mưa xuống/ Lấy nước tôi uống/ Lấy ruộng tôi cày…” Hơn thế nữa, Trời còn nắm giữ số phận con người “sống chết có trời.” Đôi lúc Trời còn là thần công lý có thể xác nhận oan sai, thực thi pháp quyền. Người bị oan ức có thể “thề có đất trời chứng giám.” Kẻ gian tránh được luật nhân thế chứ làm sao tránh được “lưới trời lồng lộng.” Kẻ ác sớm muộn cũng sẽ bị “trời tru đất diệt.”
Từ bàn ông Thiên đến nếp ăn ở cho thấy có một ông Trời vô hình trong tâm tưởng của người miền Nam. Niềm tin tự nhiên ấy có tác động nhất định, níu giữ, ngăn cản, thanh lọc con người trước ma lực của những điều xấu ác.
Điện thờ Ngọc Hoàng
Trong dân gian, không chỉ có bàn thiên mà với những di dân người Hoa với niềm tin mạnh mẽ vào thế giới tâm linh còn có những điện, miếu chuyên thờ cúng ông Trời.
Vào đầu thế kỷ 20, một người Trung Hoa tên là Lưu Minh, tự Lưu Đạo Nguyên xây dựng Điện Ngọc Hoàng ở Đa Kao, Sài Gòn. Ngoài Ngọc Hoàng Thượng Đế còn thờ Huyền Thiên Bắc Đế, Phật Chuẩn Đề, Thập Điện Diêm Vương, Ông Tơ Bà Nguyệt, Kim Hoa Thánh Mẫu… nói chung là các vị thánh thần theo truyền thuyết dân gian Trung Quốc.
Biển hiệu bằng chữ Hán ghi rõ là Ngọc Hoàng Điện (điện, đền là nơi thờ cúng các vị thần thánh khác với chùa là nơi thờ Phật). Nhưng không rõ vì sao, dân gian quen gọi là “Chùa” Ngọc Hoàng. Đến nay Điện có tên mới là “Chùa Phước Hải.”
Điện Ngọc Hoàng có kiến trúc đẹp cổ kính và nổi tiếng linh thiêng được nhiều người đến chiêm bái, cầu cúng. Cũng theo quan niệm dân gian: “Mùng Chín vía trời, Mùng Mười vía đất,” ngày Mùng Chín Tháng Giêng hằng năm người dân tụ tập về đây cúng vía Ngọc Hoàng.
Ngày 24 Tháng Năm, 2016, nhân chuyến đến thăm và làm việc tại Việt Nam, ông Barack Obama, tổng thống Mỹ, đã đến thăm viếng “Chùa” Ngọc Hoàng. “Chùa” càng thêm nổi tiếng. Tổng Thống Obama đến thăm chắc hẳn không phải để cầu xin, cũng không phải vì tin vào những điều linh nghiệm. Phải chăng ông muốn trải nghiệm nếp sống, niềm tin mang giá trị nhân văn của người Việt.
Ông Barack Obama (trái), tổng thống Mỹ, thăm chùa Ngọc Hoàng ở Sài Gòn vào ngày 24 Tháng Năm, 2016. (Hình: Jim Watson/AFP via Getty Images)
Điện thờ Ngọc Hoàng ở Sài Gòn và lễ cúng vía là dạng cơ sở tín ngưỡng tương đối cá biệt. Từ sau khi đạo Cao Đài được thành lập (1926) đến nay, lễ vía Ngọc Hoàng trở thành đại lễ lớn nhất trong năm ở tại Tòa Thánh Tây Ninh, các thánh thất địa phương cũng như ở một số chi phái Cao Đài khác.
Lễ vía Ngọc Hoàng!
Giáo lý tôn vinh Ngọc Hoàng Thượng Đế hay còn gọi là Đức Chí Tôn – đấng duy nhất sáng tạo ra vạn vật, ban ơn phước cho loài người, tiếp dẫn linh hồn chúng sinh trở về thiên đàng. Ngọc Hoàng Thượng Đế còn được đạo hữu xưng tụng là Cao Đài Tiên Ông Đại Bồ Tát Ma Ha Tát.
Theo định nghĩa trong sách Cao Đài, từ điển của tác giả Đức Nguyên thì ngày vía Đức Chí Tôn hay Đức Ngọc Hoàng Thượng Đế là ngày tượng trưng theo thuyết âm dương.
Theo Dịch Số “Số 0 tượng trưng cho Vô Cực là Hư Vô chi khí. Số 1 tượng trưng Thái Cực là ngôi của Đức Chí Tôn nên chọn số 1 làm tháng (chọn tháng trước ngày sau), đến số 9 là số thành hình nên chọn số 9 làm ngày.”
Tòa Thánh Tây Ninh đêm lễ vía Ngọc Hoàng. (Hình: Thanh Trang)
Ngày vía Đức Chí Tôn được chọn làm ngày Mùng Chín Tháng Giêng còn có ý nghĩa bày tỏ quan niệm về vũ trụ: cái khởi đầu và cái sau cùng hình thành càn khôn vũ trụ và vạn vật, hoàn toàn do quyền năng của Đức Chí Tôn.
Ngày vía Đức Chí Tôn không phải là ngày giáng sanh mà chỉ là ngày cho nhân loại chọn ra để tượng trưng cho Đức Chí Tôn và sự hình thành càn khôn vũ trụ, vạn vật.
Theo chương trình hành lễ của Hội Thánh Cao Đài, lễ vía Đức Chí Tôn có hai phần lễ (cúng tế theo nghi thức tôn giáo) và phần hội (các hoạt động giải trí vui chơi). Hội thường mở đầu với việc khai mạc triển lãm từ sáng Mùng Tám.
Quan trọng nhất là phần lễ, có hai lễ cúng Tiểu Đàn chiều 8 Tháng Giêng và Đại Đàn vào nửa đêm 9 Tháng Giêng được tổ chức long trọng trong Cửu Trùng Đài ở đền thánh. Các chức sắc đạo mặc theo phẩm phục ba màu đỏ, xanh, vàng và hàng ngàn tín đồ mặc đạo phục màu trắng tụ tập về khu đền thánh.
Chức sắc cao nhất của Tòa Thánh dâng sớ lên Ngọc Hoàng Thượng Đế cầu xin cho thế giới hòa bình, quốc thái dân an, đại đạo hoằng khai đến ngày Thượng Ngươn Thánh Đức. Lễ vía kết thúc giữa khuya trong tiếng chuông trống ngân nga vang vọng cả một vùng.
Gian triển lãm nhạc cụ ban nhạc lễ của đạo Cao Đài. (Hình: Thanh Trang)
Là tôn giáo nội sinh của người Việt miền Nam ra đời muộn hơn các tôn giáo khác nhưng tốc độ phát triển của đạo Cao Đài rất nhanh, chỉ sau vài năm đã có đến hàng triệu tín đồ. Với nguyên lý thống nhất ngũ chi, gồm thâu tam giáo, đạo Cao Đài tích hợp, thờ cúng tất cả các giáo lý, nhân vật biểu tượng của các đạo khác từ Phật Thích Ca, Chúa Giêsu, Khổng Tử, Lão Tử, đến cả những nhân vật dã sử trong truyện Tàu như Quan Công, Lý Thái Bạch… và quan trọng nhất là Ngọc Hoàng Thượng Đế.
Thanh Trang
Theo Nguoi Viet News ngày 15/2/2025
Be the first to comment