Hình chụp cụ Tráng Thị Đấu và con gái.
Ngày 12 tháng 10, 2023 cụ bà Tráng Thị Đấu đến Hoa Kỳ. Cụ là người dân tộc H’mông, mang quốc tịch Việt Nam, lớn tuổi nhất, sinh năm 1925, được định cư theo diện tỵ nạn vì bị nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam đàn áp tôn giáo.
Cụ Tráng Thị Đấu nhận được lịch hẹn phỏng vấn đi tỵ nạn ngày 7 tháng 6 năm 2023 của tòa đại sứ Hoa Kỳ tại Thái Lan. Người nhà đưa cụ đến tòa ĐS từ sáng sớm và làm mọi thủ tục để vào phỏng vấn. Tuy nhiên, nhân viên làm việc nhận ra thủ tục khám sức khỏe cho cụ chưa hoàn tất, họ từ chối phỏng vấn và yêu cầu cụ làm việc lại với luật sư và tòa đại sứ Hoa Kỳ để làm lịch hẹn khác khi đã hoàn tất thủ tục khám sức khỏe. Vậy là buổi phỏng vấn ngày hôm đó đã bị dời lại.
Mãi cho đến tận 2 tháng sau, cụ mới được lịch hẹn phỏng vấn xin Visa ngày 28 tháng 9 năm 2023. Sau khi phỏng vấn được 1 ngày, hôm 29 tháng 9 năm 2023, gia đình đã nhận được thông tin, gọi đưa cụ lên nhận Visa, niềm vui cuối cùng cũng được đoàn tụ với con gái ruột sau nhiều năm chờ đợi mỏi mòn.
Từ Thái Lan, gia đình thông báo tin vui tới ông bà Wa Chi Minh Vang, con rể và Chao Xiong con gái cụ Đấu.
Một người Hmong Mỹ gốc Lào đang giúp đỡ ông Wa Chi Minh Vang làm thủ tục đoàn tụ gia đình tin khá chắc rằng cụ Đấu có thể rời khỏi Thái Lan mà không cần thông qua UNHCR, IOM hay IDC mà chỉ cần ra sân bay đóng phạt bởi vì có visa Mỹ và “đã có sự bảo đảm từ tòa lãnh sự Hoa Kỳ tại Thái Lan” [SIC]. Ông Wa Chi Minh Vang và vợ quyết định về Thái Lan đón mẹ. Họ đã book vé một chiều của hãng American Airlines từ Thái Lan về Mỹ cho cụ Đấu để đi cùng. Lịch bay từ Thái trở lại Mỹ là ngày 10 tháng 10 năm 2023.
Việc gia đình bảo lãnh Cụ Tráng thị Đấu, một người tỵ nạn có tên trong hồ sơ của Phủ Đặc Ủy Tỵ Nạn LHQ tại Thái Lan, sang Hoa Kỳ theo diện đoàn tụ gia đình, cũng vô cùng nhiêu khê, chúng tôi sẽ kể sau.
Tuy nhiên việc bất ngờ ập đến khi cháu cụ Đấu báo với Phủ Đặc Ủy Tỵ Nạn của Liên Hiệp Quốc tại Bangkok, UNHCR, về việc cụ đã có Visa nhập cảnh Hoa Kỳ theo diện đoàn tụ gia đình và sẽ rời khỏi Thái Lan ngày 10/10. UNHCR hốt hoảng thông báo cho cụ rằng thời gian quá gấp. UNHCR cũng như IOM không thể đủ thời gian để làm thủ tục xuất cảnh cho cụ.
Anh Johnny Huy, người vẫn từng lo cho cụ từ trước, bàng hoàng vì thông tin này.
Vì cụ Đấu đã có tên trong hồ sơ người có quy chế tỵ nạn trên đất Thái của UNHCR, nên họ đề nghị không tự ý đưa cụ ra sân bay làm thủ tục xuất cảnh và nên xin gia hạn Visa từ tòa đại sứ Hoa Kỳ để UNHCR và IOM có thêm thời gian làm thủ tục.
Johnny Huy cảm thấy bất an về sự việc nên đã email cho LS. Alex Sonsev, Giám đốc Trung Tâm Bảo Vệ Tỵ Nạn (Center for Asylum Protection, CAP) do tổ chức BPSOS tài trợ, để trình bày về sự việc.
Johnny Huy kể, “Ông Alex Sonsev sau khi nhận được email của tôi đã phản hồi nhanh chóng và cho biết cụ Đấu không thể đóng phạt ở sân bay vì đã nhập cảnh Thái Lan bất hợp pháp. Thủ tục cần làm là phải thông qua IDC sau đó ra tòa, đóng phạt cho việc nhập cảnh và ở lại bất hợp pháp trước khi có thể rời khỏi Thái Lan. Ông Sonsev cho biết sẽ nói chuyện với UNHCR để tìm hướng giải quyết, việc gia đình tự đưa bà cụ Đấu ra sân bay để đi là một ý tồi (bad idea).”
Khi anh Johnny Huy cho Alex biết rằng đã quá muộn để có thể làm gì đó giúp đỡ trường hợp này, vì chỉ còn ít ngày nữa đến ngày bay và visa hết hạn; UNHCR và IOM thì cần đến 2 tuần để làm xong thủ tục. Alex nói rằng vẫn còn hy vọng và hứa cố nói chuyện lại với UNHCR tìm hướng giải quyết. Sau 3 ngày chờ đợi, Johnny Huy nhận được tin từ Alex rằng UNHCR không có đủ thời gian để làm thủ tục xuất cảnh cho trường hợp bảo lãnh theo diện gia đình đối với bà Tráng Thị Đấu. Dù vậy Alex ngay tức khắc liên lạc với tổ chức Refugee Rights Litigation Project (RRLP) để nhờ sự giúp đỡ. Hôm đó là ngày 7/10 (cách ngày bay chỉ 2 ngày).
Với sự giúp đỡ của tổ chức RRLP cụ Đấu đã được đưa ra tòa và đóng phạt ngay ngày 9 tháng 10. Tuy nhiên vấn đề ở đây là cảnh sát sở di trú Thái Lan cho biết họ không đủ thời gian để hoàn tất thủ tục cho chuyến bay đã được lên lịch sẵn với hãng hàng không American Airlines Inc. Với thời gian gấp rút như vậy họ chỉ tìm được 1 hãng bay duy nhất là hãng hàng không All Nippon Airways Co Ltd cho phép những người từ IDC (Immigration Detention Centre), Trung tâm giam giữ người nhập cư bất hợp pháp, lên máy bay mà không cần sự phê duyệt trước. Vì vậy lựa chọn duy nhất là phải hủy chuyến bay ngày 10/10 với American Airlines Inc và đặt chuyến bay ngày 11/10 với All Nippon Airways Co Ltd (trước ngày hết hạn Visa 2 ngày).
Sáng ngày 10/10 Johnny Huy cùng ông bà Wa Chi Minh Vang và cụ Tráng Thị Đấu nhanh chóng đến IDC để làm những thủ tục cuối cùng là chụp hình, lăn tay để xuất cảnh. Vì bà Đấu đã quá già không thể ở lại IDC để sáng 11/10 IDC sẽ ra sân bay nên cụ được phép về nhà và cảnh sát hẹn gia đình tại sân bay sáng 6 giờ 30 ngày 11/10 để làm thủ tục lên máy bay.
Khoảng 7giờ 30 sáng 11/10 Cụ Đấu được nhân viên của sở di trú và IDC làm thủ tục xuất cảnh, nhưng nhân viên của hãng hàng không All Nippon Airways Co Ltd không đồng ý xuất vé vì Visa của cụ Đấu trông rất lạ (chỉ là 1 tờ giấy cỡ A4 với thông tin hộ chiếu tạm thời ở trên):
Tờ Visa khiến nhân viên xuất vé và cảnh sát di trú IDC ngỡ ngàng.
Cuối cùng phải đợi khoảng 1 tiếng thì nhân viên của hãng hàng không All Nippon Airways Co Ltd mới đồng ý xuất vé và họ đề nghị gia đình phải tự làm việc với cảnh sát di trú tại sân bay về các vấn đề nẩy sinh, nếu có.
Cảnh sát IDC giúp đỡ làm thủ tục.
Và cuối cùng thì cụ bà Đấu đã cùng con gái và con rể rời Thái Lan để đến bến bờ tự do. Quả là một hành trình gian nan đối với một cụ bà 98 tuổi.
Cụ Đấu cùng con gái và con rể trên chuyến bay quá cảnh Tokyo về Hoa Kỳ.
Hạo Nhiên
* * *
Cụ Tráng Thị Đấu: Hành trình trốn chạy cộng sản Việt Nam của cụ già gần trăm tuổi
Rễ đã ăn sâu vào đất đá cao nguyên Hà Giang lại bị chế độ cộng sản vô thần bứng gốc.
Cuối cùng thì cụ Tráng Thị Đấu đã rời Thái Lan đến bến bờ tự do. Những thủ tục chuyển đổi từ quy chế tỵ nạn sang quy chế bảo lãnh gia đình, rồi lại phải trở về quy chế tỵ nạn quả thật rắc rối khó khăn đối với một cụ bà 98 tuổi, có lúc lịch trình bay của cụ tưởng phải hoãn lại. Tuy nhiên hành trình trốn chạy, tránh nạn đàn áp tôn giáo từ Việt Nam sang Thái Lan của cụ còn gian nan và vô cùng nguy hiểm.
Cụ Tráng Thị Đấu sinh năm 1925 trong một bản làng người Mông, xa tít trên cao nguyên phía Đông Bắc Việt Nam. Người đàn bà nhỏ bé này không hề nghĩ có ngày bước ra khỏi nơi bà chôn nhau cắt rốn, Xã Chí Cà, huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang, nơi heo hút ít người biết đến, từ đó xuống tỉnh lỵ Hà Giang phải mất hai ngày đi bộ, vượt qua núi, đèo với những vực sâu mà lỡ con trâu trượt chân lăn xuống cũng khó tìm thấy xác.
Cuộc đời cụ, tưởng đã cắm rể ở vùng biên giới Việt Trung, ăn sâu vào núi đá Hà Giang, như tổ tiên 300 năm trước từ Vân Sơn, thuộc Vân Nam, Trung quốc chạy nạn diệt chủng của bọn nhà Thanh, sống nhờ sự bảo hộ của quan quân Đại Việt.
Vậy mà thời thế đổi thay.
Rễ đã ăn sâu vào đất đá cao nguyên Hà Giang lại bị chế độ cộng sản vô thần bứng gốc.
Năm 1990, cụ và các con theo Đạo Tin Lành. Gia đình cụ thường xuyên bị chính quyền, công an đến tận nhà sách nhiễu, tra hỏi. Gia đình cụ kiên trì giữ đạo. Hết công an xã Chí Cà đến chính quyền huyện Xín Mần gửi giấy triệu tập như những tội phạm. Họ bắt gia đình phải có mặt, tra tấn ép bỏ Đạo. Con trai cụ, ông Sùng A Phừ bị tra tấn tại đồn Biên Phòng 219 đến nỗi vỡ tại, bị điếc. Ông bảo công an biên phòng xem ông ”như một con vật.”
Không thể sống được với mảnh đất Hà Giang quê cha đất tổ, năm 1995, gia đình cụ theo con trai Sùng A Phừ di cư đến Xã Nậm Nhừ – huyện Nậm Pồ – Điện Biên để sinh sống. Gia đình làm nương trên mảnh đất Điện Biên một thời gian thì chính quyền, công an lại mò đến đàn áp, sách nhiễu, bắt phải cam kết bỏ Đạo. Chính quyền, công an cộng sản bảo gia đình phải bỏ đạo do Mỹ dựng nên. Công an nói với Sùng A Phừ, “Nếu mày không bỏ Đạo Vàng Chứ thì đi ở với Mỹ, bảo Mỹ cho nhà ở và cho đất để mày làm ăn thôi còn gì ở Việt Nam không có đất cho thằng mày làm ăn và ở đâu nhá, báo trước cho mày biết.” Anh Sùng A Phừ buồn bã nói tiếp, “Gia đình tôi thuờng xuyên bị đàn ác [sic], chịu sự ác bức [sic] do tôi và gia đình tôi theo Đạo Tin Lành”. Không phải chỉ người đàn ông duy nhất trong gia đình là Sùng A Phừ bị đánh đập dã man, mà là cả các con, và cụ Đấu, mẹ ông, lúc đó đã hơn 90 tuổi cũng bị đối xử tệ hại.
Không chịu nổi sự dùng bạo lực, quyền uy chèn ép hoạt động của người tôn giáo nghiệt ngã, dã man của chính quyền cộng sản, lại bị gán ghép là rắp tâm lập Vương Quốc Mông chống lại nhà nước Việt Nam, gia đình cụ Tráng Thị Đấu phải tính chuyện trốn khỏi mảnh đất đã cưu mang tổ tiên và gia đình họ từ bao thế kỷ.
Từ Lai Châu họ lần mò qua Trung Quốc, vượt biên sang Lào, bơi qua sông Cửu Long vào đất Thái, rồi dắt díu nhau đến Bangkok.
Vì lý do tế nhị, chúng tôi không thể kể rõ lộ trình suốt 2 tháng dài cụ Tráng Thị Đấu cùng gia đình trải qua từ lúc bỏ Lai Châu đến Thủ đô Thái xin tỵ nạn. Phóng viên Việt Nam Thời Báo đã đi một đoạn trên hành trình rất vất vả và nguy hiểm này.
Họ ra đi vào tháng 11 năm 2015, lúc miền cao nguyên biên giới giữa ba nước Việt-Trung-Lào bắt đầu rét đậm, sương mù đầy đặc có khi cả ngày, và phải đốt lửa sưởi ấm cho trâu bò trong chuồng khỏi chết cóng.
Họ không dám đi cùng nhau. Có khi tưởng lạc nhau. Có những đoạn đường đi xe ôm, có nhiều đoạn phải đi bộ, băng rừng, leo đèo, lội suối. Sùng A Phừ cõng mẹ, vợ anh địu các đứa nhỏ, cách xa nhau, dò dẫm từng bước trong đêm tối, trơn, ngã, ướt sũng khi băng qua các con suối lạnh buốt, tìm lại nhau bằng bản năng đi rừng của người thiểu số. Ôm nhau trong rừng đầy muỗi vắt, ngủ không dám đốt lửa sưởi, người này cố truyền chút thân nhiệt của mình làm ấm cho người kia.
Gian khổ, nhưng may mắn nhất cho gia đình cụ Đấu xảy ra trên đất Lào khi bị bắt tại Louang Namtha trên đường định đi Vientiane.
Khác với vài trăm gia đình người Mông chịu chung hoàn cảnh chọn đường trốn sang Miến Điện tỵ nạn trong các khu rừng thuộc tiểu bang Shan. Gia đình cụ Đấu quyết định đi đến Bangkok.
Cụ Đấu ngã bệnh. Không thể đi trong rừng không thuốc men, gia đình đành phải đi ngoài đường lớn, bất chấp nguy hiểm, hy vọng có thể mua thuốc chữa cho cụ. Không may họ bị công an bắt giữ và dẫn về đồn. Tại đây, người ta cho cụ Đấu đói lả và sốt hầm hập ăn một gói mỳ và uống thuốc. Lúc đó cũng sập tối, chỉ còn hai người trực. Hai người công an nói chuyện với anh Phừ bằng cách ra dấu tay. Đoán biết gia đình cụ Đấu vượt biên, họ ra dấu hỏi có tiền cho họ. Vợ anh Phừ có bao nhiêu dấu trong người móc hết cho họ. Hai người công an bàn với nhau chở gia đình trên hai chiếc xe gắn máy, đi một đoạn xa đồn, thả họ xuống đường mé rừng. Cụ Đấu nhờ được tô mỳ nóng, uống được vài viên thuốc, thấy đỡ bệnh. Đến sáng sớm, họ mướn xe ôm đi Louangphrabang, vào nhà người quen. Họ không đi về Vientiane nữa.
Nguy hiểm nhất khi cả gia đình phải vượt qua sông Mekong vào ban đêm. Dù đã chọn được khúc sông nước chảy khá êm, nhưng phải đưa một cụ già và mấy đứa nhỏ, ôm vào những cây nứa qua song, sẽ không thể được nếu không có sự giúp đỡ tận tình của mấy ngư dân bờ bên kia. Cụ Đấu ngã bệnh nặng ngày hôm sau khi vào đất Thái Lan.
Nhờ sự giúp đỡ của những gia đình người tỵ nạn đi trước, gia đình cụ Đấu xin được giấy chứng nhận tỵ nạn của phủ Đặc Ủy Tỵ Nạn Liên Hiệp Quốc, và họ hội nhập vào cộng đồng người Mông đang sống thành các nhóm nhỏ nghèo đói và cực nhọc chung quanh vùng ngoại ô Bangkok. Chỉ may mắn họ có tự do tôn giáo, điều họ nghĩ quan trọng nhất.
Từ giữa năm nay, Liên Hiệp Quốc mở rộng xét định cư cho người tỵ nạn. Những gia đình tỵ nạn người Việt gồm người Kinh, Thượng, Mông ở Thái được xét duyệt cho đi nước thứ ba. Họ lần lượt đi Mỹ, Úc, Canada và vài nước Âu Châu. Cánh cửa tự do mở ra cho họ. Bà cụ Tráng Thị Đấu may mắn có tên đi định cư trong những đợt đầu tiên.
Ngày chia tay tại Thái Lan, người con rể, từ Hoa Kỳ về đón mẹ vợ, tâm sự trong một buổi gặp mặt với những người đồng hương chưa đi:
“Đi khắp thế gian không ai tốt bằng Mẹ
Gánh nặng cuộc đời không ai khổ bằng Cha
Nước biển mênh mông không đong đầy tình Mẹ
Mây trời lồng lộng không phủ kín công Cha
Mẹ tôi, người đàn bà tuyệt vời.
Trên thế gian, các bà mẹ đều tuyệt vời, nhưng đối với chúng tôi, mẹ chúng tôi ngồi đây, bà TRÁNG THỊ ĐẤU, là người mẹ tuyệt vời nhất.
Mẹ chúng tôi là một người đàn bà tầm thường trong xã hội, nhưng những khổ đau bà phải chịu đựng trong đời và các hy sinh của bà đã làm cho bà trở nên vĩ đại với chúng tôi.
Từ khi cha tôi mất năm 1981, cho đến nay, gần 50 năm, bà là nơi bám víu của các anh chị em chúng tôi, là trung tâm, là trái tim của gia đình.
Năm 1981, lúc người Mông tìm được chân lý và lẽ sống thật trong đấng Christ qua đạo Tin Lành, cũng là lúc chính quyền cộng sản Việt Nam ra tay đàn áp khủng khiếp tôn giáo. Gia đình tôi thường xuyên bị đàn áp, chịu sự áp bức do gia đình tôi theo Đạo Tin Lành. Mẹ tôi, các anh chị em, con cháu chúng tôi bị đàn áp, nhưng lòng tin vững chắc vào đấng Cứu Thế Christ của người đàn bà già nua, yếu đuối là Mẹ chúng tôi đã khiến chúng tôi trở nên can đảm giữ vững đức tin.
Vào những thời gian đó, không chỉ chịu số phận đói nghèo như tất cả người Việt Nam và đặc biệt là dân tộc thiểu số chúng tôi, sự đàn áp tôn giáo của chính quyền trên người thiểu số rất tàn bạo, không thể tưởng tựơng được. Nhiều người bị chính quyền cộng sản Việt Nam quấy phá bắt bỏ đạo, đành đập, bắt giữ, bỏ tù, không ít người bị đánh chết trong tù.
Hàng ngàn người Mông phải bỏ quê hương trốn đi để giữ đạo. Người ta chạy vào miền Nam đến những nơi hẻo lánh không ai biết họ là ai, sang Lào, Miến Điện, Thái Lan. Mẹ tôi già yếu vẫn phải lê bước theo chân các con, cháu vượt hàng ngàn cây số sang Thái Lan.
Sống tỵ nạn chui nhủi tại Thái dù không bị đàn áp về tôn giáo, nhưng hoàn toàn không dễ dàng. Có những lúc chúng tôi ngã lòng, chịu đựng không nổi, vô cùng khổ đau thì mẹ là chỗ dựa cho tất cả mọi người trong gia đình, cho chúng tôi hy vọng tin tưởng vào Thiên Chúa và lòng nhân của con người.
Vài hôm nữa mẹ sẽ sang định cư tại Hoa Kỳ, nơi như đất Chúa hứa, đầy sữa và mật ong. Mẹ sẽ được nghỉ ngơi và dành tất cả thời gian bên cạnh các con cháu để phụng sự Chúa.
Chúng con kính yêu mẹ”.
Hạo Nhiên
Be the first to comment