Cổ động bầu cử tại Chile. (Ảnh: Victims of Communism)
Ngày 1 Tháng Một 2023, tại Brazil, quốc gia có diện tích lớn nhất Nam Mỹ, Tổng thống Lula da Silva chính thức nhậm chức. Sự trở lại chính trường đầy thắng lợi của Chủ tịch danh dự Đảng Lao động địa phương, một nhà xã hội 77 tuổi dày dặn kinh nghiệm, tiếp tục quá trình “tô hồng” Mỹ Latinh – đây là cách người ta gọi việc thành lập các chế độ tự do cánh tả, tuy không triệt để như “quỷ đỏ” thực sự đang cai trị ở Trung Quốc hay Bắc Hàn.
Vậy điều gì đang xảy ra? Sự hồi sinh của tư tưởng Che Guevara, Fidel Castro và Hugo Chavez, hay một tai nạn lịch sử?
Tổng thống Mexico Andres Lopez Obrador. (Ảnh: Brookings Institution)
ĐAM MÊ MEXICO
Tất nhiên, một trong những “người khởi xướng” chiến thắng của phe cánh tả trên lục địa là Andres Lopez Obrador, người lên nắm quyền ở Mexico vào năm 2018. Sau khi bắt đầu sự nghiệp chính trị của mình trong Đảng Cách mạng Thể chế cầm quyền (cần biết, đảng này đã lãnh đạo đất nước liên tục trong hơn 70 năm), ông dần dần bắt đầu chuyển sang “cánh tả”. Năm 2000-2005, Lopez Obrador là thị trưởng của Thành phố Mexico, và sau đó hai lần tranh cử chức vụ cao nhất của nhà nước.
Và bây giờ, sau khi giành được phiếu bầu, Lopez Obrador có cơ hội thay đổi dần chính sách đối nội và đối ngoại của Mexico. Thực ra thì cho đến nay đất nước vẫn chưa thể thoát khỏi những vấn đề của những thập kỷ gần đây. Thông qua đó, những người di cư lũ lượt tìm cách đến Hoa Kỳ, và các băng đảng ma túy ngày càng mạnh dạn thách thức chính quyền, khiến một câu hỏi được dặt ra: Ai mới là người thực sự điều hành đất nước – chính phủ hay mafia?
Tình hình cũng tương tự đối với một “nhân vật cộng sản” khác là Gustavo Petro, người đã giành chiến thắng ở Colombia, quốc gia cho đến lúc đó được coi là “người bạn” thân cận nhất của Washington ở Mỹ Latinh, và thậm chí vào năm 2022, quốc gia này đã được trao vị thế là một trong những quốc gia quan trọng nhất của Hoa Kỳ, đồng minh bên ngoài NATO. Và ở đất nước này, nhà lãnh đạo không chỉ là một người theo chủ nghĩa xã hội, mà còn là một nhà cách mạng cấp tiến thực sự từ những người theo đảng phái, mặc dù đã “nghỉ hưu”. Từ năm 17 tuổi, Petro đã tham gia đảng phái trong một thời gian dài với tư cách là thành viên của nhóm M-19 với bí danh “Comandante Aureliano” và đã ngồi tù một năm rưỡi vì tội tàng trữ vũ khí trái phép.
Sau khi lên nắm quyền, cựu chiến binh hứa sẽ thực hiện đầy đủ thỏa thuận hòa bình năm 2016 với phiến quân của nhóm Lực lượng vũ trang cách mạng Colombia và đàm phán với một nhóm du kích khác, Quân đội giải phóng quốc gia, cũng như ngừng mọi hoạt động phát triển dầu khí mới để không làm ô nhiễm môi trường.
Sự khởi đầu của nhiệm kỳ tổng thống rất ấn tượng – có thể thực hiện cải cách thuế đầu tiên sau vài năm, tăng phí từ các công ty dầu mỏ và các bộ phận dân cư giàu có nhất. Ngoài ra, Petro cuối cùng đã có thể đạt được việc mở cửa biên giới với Venezuela, vốn bị chặn sau những nỗ lực của “kẻ mạo danh” Venezuela Juan Guaidó để trở thành tổng thống của Cộng hòa Bolivar. Nhưng “tổng thống đỏ” này có quá nhiều đối thủ trong nước, từ giới tinh hoa cánh hữu cho đến mafia ma túy, tổ chức không muốn trao quyền lực của mình cho bất kỳ ai.
(Ảnh minh họa: Atlantic Council)
CÁNH TẢ NGÀY NAY ĐÃ KHÁC NGÀY XƯA
Lula da Silva cũng có rất nhiều việc phải làm trên cương vị mới. Ông ta đang nắm trong tay một đất nước tồn tại trong một thế giới rất bất ổn sắp sụp đổ thành một cuộc khủng hoảng kinh tế.
Ngay cả Honduras, một quốc gia được coi là “vô danh tiểu tốt”, hiện cũng đang nằm dưới sự cai trị của một Tổng thống cánh tả – bà Xiomara Castro, vợ của cựu nguyên thủ quốc gia Manuel Zelaya, người bị lật đổ trong một cuộc đảo chính năm 2009. Và một sự thật thú vị: Giữa những nỗ lực của phương Tây nhằm cô lập Nga, chính Honduras đã lần đầu tiên trong lịch sử quyết định mở đại sứ quán ở Moscow.
Có rất nhiều ví dụ. Theo số liệu thống kê thì hóa ra hiện nay phe “cánh tả” đang nắm quyền ở 10 trong số 20 quốc gia lớn nhất khu vực Mỹ Latinh – Argentina, Bolivia, Brazil, Venezuela, Colombia, Mexico, Nicaragua, Panama, Chile và Cuba.
SỐNG CÙNG BẦY SÓI
Đúng vậy, không đáng để vui mừng quá nhiều, bởi vì những đại diện hiện tại của “các dân tộc tiến bộ” hoàn toàn không giống như trước đây. Nếu như ở thời Xô Viết, bất kỳ nguyên thủ quốc gia nào tuyên bố khuynh hướng cánh tả của mình đều có thể nhận được những “món quà” hậu hĩnh từ Moscow, thì hiện nay, các nhà lãnh đạo chủ yếu phải dựa vào sức mình. Ngay cả một Trung Quốc hào phóng cũng sẽ không giúp được gì nhiều ở đây, bởi vì Bắc Kinh sẵn sàng làm việc với bất kỳ chế độ nào và chưa đặc biệt háo hức trả tiền cho lòng trung thành chính trị.
Vì vậy, các quốc gia cánh tả phải xoay xở giữa hệ tư tưởng chính trị của riêng họ và một thực tế phũ phàng, trong đó sự gần gũi với Hoa Kỳ là yếu tố then chốt để tồn tại.
Tổng thống Gabriel Boric (phải). (Ảnh: Sputnik)
Và không phải tất cả những người cánh tả đều “đấu tranh cho hạnh phúc của nhân dân” như thường được mô tả. Ví dụ, nhà lãnh đạo 27 tuổi của Chile, Gabriel Boric, là tổng thống trẻ nhất trong lịch sử của Tây bán cầu. Nói một cách dễ hiểu, anh ta ủng hộ việc mở rộng các chương trình giúp đỡ những người dân bản địa và dễ bị tổn thương ở Chile, nhưng trên thực tế, anh ấy trông giống một đảng viên Đảng Dân chủ Mỹ ủng hộ các giá trị “tiến bộ” hơn. Trong chính trị quốc tế, Boric cũng đóng vai trò thay vì đứng về phía Hoa Kỳ – ông ủng hộ việc phế truất tổng thống cánh tả của Peru và chỉ trích gay gắt Nga về chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine.
Và phần còn lại của cánh tả cũng vậy, không tuyên bố các ý tưởng về chủ nghĩa xã hội trong phiên bản cổ điển: Không ai sẽ quốc hữu hóa các doanh nghiệp hoặc đuổi người Mỹ ra khỏi đất nước. Thay vào đó, ngược lại, người Mỹ Latinh rất quan tâm đến các khoản đầu tư mới chảy vào họ và việc ai sẽ là chủ sở hữu của số tiền này không quan trọng. Với tình hình hiện tại, phương châm phù hợp nhất với họ là câu nói của ông Đặng Tiểu Bình ngày nào: “Mèo đen hay mèo trắng không quan trọng, miễn là bắt được chuột”.
Ý KIẾN CHUYÊN GIA
Sự trỗi dậy của cánh tả ở Mỹ Latinh là một quá trình tự nhiên, bởi vì các cuộc khủng hoảng xã hội chỉ trở nên tồi tệ hơn ở các quốc gia Tây bán cầu, có sự bất bình đẳng khủng khiếp giữa tầng lớp thượng lưu và bộ phận dân cư nghèo nhất. Vì vậy, chiến thắng của những người xã hội chủ nghĩa ở các quốc gia lớn nhất trong khu vực là có thể dự đoán được.
Một điều nữa là người ta không nên mong đợi bất kỳ “nỗ lực anh hùng” nào từ cánh tả để đoạn tuyệt với Hoa Kỳ và thành lập một liên minh chống Mỹ. Vị trí của Washington trong các khu vực rất mạnh và ngay cả những người Mỹ Latinh cấp tiến nhất cũng hiểu điều này. Do đó, trong thời điểm thuận lợi nhất, Lula, Lopez Obrador và các nguyên thủ quốc gia khác luôn “hướng về phương Bắc”, tính đến lợi ích của Hoa Kỳ và cân nhắc cẩn thận giữa chương trình chính trị của họ với tình hình thực tế. Và bản thân những người theo chủ nghĩa xã hội ngày nay trong khu vực, phần lớn, không phải là những người cuồng tín theo chủ nghĩa Mao hay chủ nghĩa Trotsky, mà là những người khá bình thường, nghiêng về dân chủ xã hội hơn là chủ nghĩa cộng sản.
Phạm Bá
Theo SGN News ngày 3 tháng 1, 2023
Be the first to comment