“Dò sông dò biển dễ dò, nào ai lấy thước để đo lòng người“. Nhưng hãy lấy tiền ra đo, một số lòng người đo được bằng tiền. Nhiều người có thể giữ mình ở mức vài ba triệu, nhưng có thể thay đổi trước vài ba tỷ. Nhưng cũng có kẻ trước tiền bạc không hề gục ngã, vẫn giữ vững giá trị và bản lĩnh của mình. Tiền bạc là chủ đề rất khó, nên các bạn trẻ cần chuẩn bị một thái độ ứng xử phù hợp để có thể bắt nó làm nô lệ, làm phương tiện để mình đạt được mission của cuộc đời. Nếu không, nó sẽ trở thành ông chủ, sai khiến mình, khiến mình khổ miết. Rồi lúc chết đi, mới giở nắp quan tài thều thào nói lời cuối, rằng “ngày xưa tui biết tiền chết không mang theo được như vầy thì tui đã khác. Nói xong đóng nắp quan tài lại rồi chết” (trích tác phẩm “một cái chết dễ thương” – TnBS xuất bản năm 2016).
* * *
Phần 1: Ứng xử với tiền
Tony có một người bạn học chung cấp 1, sau đó Tony chuyển trường. Bẵng bao nhiêu năm mất liên lạc, bạn ấy tự tìm đến. Lúc đó Tony vừa mở công ty. Bạn đến kể chuyện 2 đứa ngày xưa tắm mưa thế nào, rồi hoàn cảnh phải nghỉ học ĐH ra sao… Tony rất quý nên giữ lại, 3 ngày đãi tiệc nhỏ, 5 ngày đãi tiệc lớn. Tony chỉ bạn cách làm sổ sách giấy tờ, hy vọng là bạn làm thủ quỹ cho công ty. Mình đi bán hàng cả ngày, có một người thân tín trong làng trong xã, quen biết từ lâu giữ tiền giùm thì cũng yên tâm. Đi thu tiền khách hàng, lần nào cũng bình thường, vài ba triệu, bạn đem về đầy đủ. Có lần bạn thu 50 triệu, chiều đó mọi người trong công ty ngồi đợi mãi. Rồi bạn về rất khuya, bảo là bị rớt mất lúc đổ xăng, thề thốt khóc lóc um sùm, viết giấy cam kết sẽ trả lại sau 5 năm, và tới giờ không liên hệ lại. Tony mất ngủ cả mấy đêm cân nhắc cách giải quyết, vì biết bạn dùng số tiền đó để đổi lấy xe tay ga bạn hằng ao ước. Cuối cùng Tony quyết định không làm lớn chuyện, vì giá trị của bạn ấy chỉ là 50 triệu. Đúng mức giá ấy, bạn đã bán mình. May mắn là mình chỉ mất 50 triệu chứ sau này làm thủ quỹ mà tiền hàng hoá lên đến mấy tỷ, không biết ra sao.
Lúc thành lập 30 nhóm tình nguyện, có nhiều chuyện bây giờ mới dám nói. Có bạn đến với chương trình với tâm rất sáng, 1-2 triệu tiền lãi thì nộp vô nhóm ngay, nhưng thấy lãi 20 triệu thì nghĩ khác, vội vã rời nhóm để tự kinh doanh, dễ ẹt, lên miền núi mua đặc sản về thành phố bán ấy mà. Có nhóm không thèm đi họp, ban tổ chức nói gì cũng không nghe, nói “mấy người không có quyền”. Có nhóm Tony yêu cầu công khai tài chính là phớt lờ, nói không có thời gian, hỏi bạn này thì “dượng hỏi bạn kia đi”. Tony phải nhắn tin cả chục đứa, năn nỉ, ra lệnh, yêu cầu… thậm chí chán quá đòi đóng page chính Tony Buổi Sáng, nhưng có bạn nói “tuỳ ông, ông không viết nữa thì kệ ông chứ doạ tôi làm gì, đây không đóng page, không công khai tài chính. Page để dành vài bữa chúng tôi kinh doanh cái gì đấy thì kêu ủng hộ, chúng tôi là người khôn cả”. Có nhóm kiếm được vài ba chục triệu thì đòi “cho mỗi bạn 1 cặp vé về quê ăn tết, vì tiền này là công sức các bạn”. Có nhóm sáng đến tối kiếm được 3 triệu thì đã nhậu hết 2 triệu để “bồi dưỡng sau một ngày lao động vất vả”, trong khi cam kết ban đầu là chi phí gì cũng tự bỏ. Có bạn thì lấy tiền nhận mua nho giùm rồi không chuyển hàng khiến nhóm kia khóc lóc, không ngủ được, dù chỉ có mấy triệu đồng, nửa đêm còn nhắn tin “dượng đòi giùm nhóm con”. Tony nói 2 lần, bạn giải thích là bạn chuyển cho nhà vườn, nhà vườn không chuyển nho cũng không chuyển lại tiền, bạn không đòi được nên thôi. Tony yêu cầu BTC gửi lại tiền nhóm kia cho xong chuyện, may mà tiền sách Tony cho BTC cũng còn khá để bù các khoản trời ơi này.
Dù các hiện tượng này chỉ là cá biệt trong 400 tình nguyện viên vô cùng dễ thương và tử tế đợt rồi, nhưng thế mới thấy, đụng tới tiền bạc, kẻ kém bản lĩnh sẽ thay đổi. Dù hôm trước nghe chuyện, người này sẽ phê bình người kia, nhưng đến khi có chút tiền trong tay, chính mình lại hành xử khác.
Có bạn mượn tiền của Tony xong để khởi nghiệp, dù chỉ vài ba chục triệu, Tony gọi lại thì không nghe máy, nhắn tin không trả lời, một đi không trở lại như dũng sĩ Kinh Kha qua sông Dịch Thủy. Cho mượn thì biết trước là đã mất, nên Tony chuẩn bị tinh thần, không bị sốc gì cả. Và may mà mình cũng giàu có quá, nấm rơm cứ tưới nước là “mọc lên như nấm” bán được khối tiền, chứ làm ăn khó thì cũng đã lao tới nhà chúng nó, sống mái một phen. Sẽ xõa tóc rũ rượi trước thềm, lừng lững vô nhà, mắt trừng trừng đỏ lòm, miệng gầm gừ sùi bọt mép, Tony Tèo sẽ trở thành Tony Phèo với chúng nó ngay, sẽ ‘you will know my hand’ ngay.
Như câu kết luận “human nature is changeable” trong cuốn sách “how money changes the way we think and behave”, việc mất quan hệ với những cá nhân ấy không để lại chút nuối tiếc nào. Có thể các bạn ấy đã không nhận ra rằng mình đã thay đổi. Khi lòng tham nổi dậy, lý trí và tình cảm sẽ bị che mất, hôm trước thì thương dượng Tony vô cùng, gửi thư “con confirm lại lần nữa là con yêu dượng” nhưng hôm nay thì “tiền ơi tiền, cháu yêu tiền lắm”. Khi lòng tham nổi lên, họ sẽ nghĩ chỉ họ đúng còn người khác sai hết. Tính tham lam sẽ khiến chúng ta bỗng dưng có gương mặt trở nên xôi thịt, ánh mắt sẽ đảo tròng liên tục, nhìn gian gian. Cái lạ là càng nghĩ về tiền, thì lại càng kiếm không ra. Các bạn khó kiếm tiền là do khôn quá, thử một lần bớt khôn mà nghĩ cho người khác xem sao.
Nhiều người nói “nếu tôi trúng số độc đắc, tôi sẽ mua cái này cái kia cho người nghèo…” thì thực tế tới lúc đó mới biết được. Phần lớn lúc trúng xong sẽ suy nghĩ “nó nghèo kệ nó, tiền này của mình” nên sẽ dùng mua nhà mua cửa, đổi xe, đi du lịch,… những cái lợi cho bản thân mình thôi. Có người nói, nếu tôi thành tỷ phú, tôi sẽ vẫn là tôi… thì chỉ khi nào giàu có mới biết được có đúng hay không. Vì nhận thức, suy nghĩ và hành động CÓ THỂ SẼ THAY ĐỔI khi có tiền trong tay.
Tony có một chị bạn thân, chị có căn nhà ông bà để lại nhưng bị mất hết giấy tờ, giờ muốn có sổ hồng để bán phải truy lục rất khó, chồng chéo mấy chục người thừa kế ở nước ngoài phải từ chối tài sản thông qua hợp pháp hoá lãnh sự nên chị nghĩ chắc không bao giờ được. Chị thuê một ông luật sư, nói anh giúp em, em mà có căn nhà này coi như món tiền trên trời rơi xuống, em sẽ chia cho anh 1/3. Ông luật sư làm 2 năm mới xong giấy tờ. Có sổ hồng trong tay, có người trả giá căn nhà 300 tỷ nên chị thấy tiếc. Gặp Tony, chị kể ối cái này dễ ẹt, chị tự làm cũng được, hồi đó chị ngu quá nên mới nhờ luật sư, trường hợp này dễ mà ông luật sư không nói, coi như là lừa chị. Chị chỉ đồng ý cho 100 triệu thôi. Ông luật sư này đâm đơn, thắng kiện vì văn tự rõ ràng. Chị gần như hoá điên, lảm nhảm cả ngày, dù ĐƯỢC 200 tỷ trong tay nhưng chị chẳng quan tâm vì mãi nghĩ đến việc đã MẤT 100 tỷ. “Đồng tiền đi liền khúc ruột“, cứ chiều chiều, chị kêu tài xế đánh xe Audi A8 chở chị ra bờ sông Phú Mỹ Hưng, leo lên cầu Ánh Sao, vừa ngồi ăn mắc-ca vừa xoã tóc ngồi khóc đến sưng mắt. Khi hoàng hôn buông tím ngắt trên dòng sông Nhà Bè chia đôi Đồng Nai Gia Định, khi bìm bịp lẻ bạn kêu khắc khoải đến nao lòng, thì chị mới trở về biệt thự 20 tỷ, trả thù ông luật sư. Chị rửa hình ông ấy ra, soi trên ngọn đèn, lấy kim chọt. Tối chị lấy kim chọt miệng thì sáng mai ông luật sư sưng miệng, mồm vêu lên, cãi không được. Tối chị chọt bụng thì ông luật sư đau bụng, chị chọt chân thì ông ấy bị đau chân, có bữa không biết chị chọt chỗ nào mà ông luật sư chỉ còn mạnh toán hoá, mấy môn sinh lý sử địa ông luật sư yếu hết trơn hết trọi.
* * *
Phần 2: Bản lĩnh điều khiển đồng tiền
1. Cho ai vay mượn? Và vay mượn của ai?
Chúng ta không khinh không trọng đồng tiền, nên trả nó về vị trí là “phương tiện trao đổi hàng hóa”. Phương tiện thì lúc được, lúc mất. Vỏ sò, tiền xu, tiền giấy, tiền gửi nhà băng… đều chỉ là phương tiện trao đổi hàng hóa hàng ngàn năm nay và mãi mãi về sau.
Mỗi bạn trẻ muốn thành đạt phải xây dựng bản lĩnh trước tiền. Thực tế có rất nhiều người trước tiền bạc họ không mảy may thay đổi. Có người bản chất là đẳng cấp như vậy, nhưng có người phải qua rèn luyện mới có. Có những người bạn của Tony, cứ cần tiền là họ hỗ trợ vài ba tỷ đồng, chẳng hạn lúc cao điểm vào mùa, khi giấy tờ nhà cửa của Tony đều nằm trong nhà băng để làm thế chấp vay vốn mua nguyên liệu sản xuất, chả còn gì để thế chấp ngoài lòng tin. Nhưng khi có được tiền, dù chút xíu, Tony trả ngay, trả từng phần nếu số tiền lớn quá. Và tới lượt họ cần, mình phải giúp lại, thậm chí thế chấp nhà đứng ra vay để cho họ mượn. Có người bạn thân cần mổ mắt ở Singapore, cần vài trăm triệu, Tony sắp xếp cho mượn ngay trong tích tắc, chỉ vì Tony từng được người đó giúp 5 triệu đồng lúc khó khăn nhất của thời sinh viên. Mang ơn và trả ơn, đó là tình là nghĩa, là ở ăn như bát nước đầy.
Muốn miễn nhiễm với sự tham lam tiền của người khác, PHẢI NGHĨ CHO NGƯỜI KHÁC. CÁC BẠN CŨNG ÁP DỤNG KHI QUYẾT ĐỊNH CHO AI VAY MƯỢN. THỂ LOẠI CÁ NHÂN CHỦ NGHĨA, CÁI GÌ CŨNG VUN VÉN CHO BẢN THÂN HỌ, GIA ĐÌNH HỌ, THÌ PHẢI NÓI KHÔNG, MỘT XU CŨNG KHÔNG. CHỈ CÓ NHỮNG NGƯỜI NGHĨ VỀ NGƯỜI KHÁC, HAY LÀM VIỆC THIỆN, QUAN TÂM CHĂM SÓC NGƯỜI KHÁC THẬT LÒNG, MÌNH MỚI CHO, BAO NHIÊU CŨNG CHO. VÌ HỌ MỚI QUÝ TRỌNG TIỀN CỦA MÌNH, MỚI TRẢ LẠI CHO MÌNH NHANH CHÓNG.
Trong các quan hệ người-người, chỉ có quan hệ mẹ-con là vô điều kiện. Duy nhất, vì đứa con trong bụng tách ra thì coi như 1 thành 2, các quan hệ khác đều dựa trên một sự đổi chác nào đó, dù ít dù nhiều. Cho nên mẹ cho thì lấy rùi hun mẹ 1 cái coi như hết nợ, các khoản tiền khác của người khác, tuyệt đối không lấy nếu không làm cho người ta cái gì đó, kẻo mang nợ vào thân. Tiền vào túi mình phải là từ mồ hôi, nước mắt, sức lao động và trí tuệ của mình. “Ăn cơm chúa, múa tối ngày”, chúa cho mình ăn thì mình phải múa cho ổng coi. Người ta bao mình đi ăn 5 lần thì mình phải bao lại 1 lần. Tony cho các bạn ở villa de Tony miễn phí thì yêu cầu các bạn dọn dẹp lau chùi, “lau mà không sạch tao vạch mặt ra”. Cuối cùng mặt của gia nhân đứa nào cũng bị vạch nát như tương Bần, vạch cho chúng khỏi nợ khỏi nần mình.
2. Đừng để đồng tiền leo lên đầu lên cổ.
Khi vay mượn của ai đó, mình phải có tâm niệm trả lại ngay lập tức, nhịn đói đi trả xong hẵng về ăn sáng. Tập thái độ vì người khác trước mọi cái lợi của cá nhân mình.
Khi mình vay mượn mà chưa trả được, đừng để người khác đòi. Phải chủ động liên hệ, xin khất, hoặc nói thật lòng, xin gia hạn thêm. Đừng ngại, sĩ diện kiểu châu Á là ngại gặp mặt, cuối cùng mất quan hệ. Mình chủ động giữ liên lạc thì chủ nợ sẽ yên tâm hơn là “lặn mất tăm” như cách nhiều người vẫn đang làm. Rất uổng.
Có nhóm tình nguyện nọ, có lần nhận 50 triệu của một mạnh thường quân để mua bí đỏ, việc xong rồi nhưng các bạn không trả lại ngay, “để dành làm vốn kinh doanh nông sản khác, người ta có đòi đâu, mình phải khôn chứ dượng”. Nhiều công ty có sở thích dây dưa công nợ, lúc vay mượn thì ngon lành, lúc trả thì “thấy tiếc” cũng vì tâm lý này của giám đốc hay kế toán trưởng. Chủ nợ phải đòi gắt chứ không là họ đem gửi ngân hàng, dù chỉ một ngày để có “lãi suất qua đêm”, bản thân mình biết gửi lấy lãi còn người ta thì không. Nên mới có thành ngữ “đứng cho vay, quỳ xuống đòi”. Bạn trẻ muốn thành đạt, phải từ bỏ ngay lối suy nghĩ HẠ ĐẲNG ấy, nếu muốn người ta giúp mình lần 2. May mà nhóm này đã mang tiền trả ngay vào hôm sau, nhưng Tony phải mất 2h đồng hồ phân tích thiệt hơn. Những người Tony tiếp xúc từ mạng ảo xuống đời thật, khoảng 99.9% là người tử tế dễ thương chỉ có 0.1% khôn kiểu Á Châu rất mệt mỏi (nhưng đang tự tát vào mặt mình và tốt dần lên), nên Tony vẫn tin vào tương lai tốt đẹp của các bạn.
Có chuyện này cần kể. Năm 1999, Tony có quen anh khách hàng. Anh thành lập doanh nghiệp, rủ người em trai lúc đó đang dạy học, về làm cùng. Anh em đồng tâm hiệp lực, tuần nào cũng chạy xe máy lên Lạng Sơn buôn hàng về, sau này công ty có nhà máy to vật vã, ai cũng đi xe hơi vài ba tỷ. Chuyện bắt đầu khi người em đưa cô vợ vô làm kế toán. Có mấy khoản thu chi không rõ ràng, người anh bắt đầu nghi ngờ, lập tức đưa vợ vô làm phòng tài chính nhằm kiểm soát. Ăn quen nhịn không quen, một lúc thì chị này phát hiện cô em dâu đã thậm thụt ý đồ ra một công ty mới, đem khách hàng và đánh lén sang đấy bán. Rồi bắt quả tang, anh em to tiếng, cãi vã nhau khốc liệt, tách thành 2 công ty, cạnh tranh nhau từng đơn hàng một. Mỗi lần giỗ cha, 2 anh em cùng về nhưng phải chờ bên ngoài, cô Út nhắn tin “anh cả thắp hương xong và về rồi” thì anh hai mới đánh xe vô nhà. Người mẹ ngồi buồn, khóc miết, mỗi lần Tony tới thăm là ước ao “giá ngày xưa thằng cả đừng kêu em nó vào làm”. Đến lúc mất, người ta phát hiện cả sấp đô la mới toanh bà không hề đụng đến, kể cả bào ngư vi cá yến sào nhân sâm 2 anh em mang sang tặng chất đống trong phòng ngủ. Vì cái bà cần là tình yêu thương, cái đã không mua được bằng tiền. Sức mạnh tình cảm của một người mẹ không chiến thắng được sức mạnh lòng tham của 2 đứa con, nay lại thêm 2 cô con dâu cũng “cứ thấy hơi đồng thì mê”. Trước sức mạnh đồng tiền, anh em ruột trở thành đối thủ không đội trời chung.
Ông danh nhân gì đó nói, chỉ có 2 thứ người ta không mua được bằng tiền, là sức khoẻ và tình yêu. Người ta sẽ không nhận ra điều này đến khi mắc phải bệnh nan y. Người ta không biết người ta đến với mình vì lý do gì cho đến khi sa cơ lỡ vận. Kẻ thù hôm nay, ngày mai có thể là bạn bè và ngược lại. Vì không có bạn hay thù vĩnh viễn, chỉ có lợi ích là vĩnh viễn, nên đừng sợ mất một quan hệ trong làm ăn, ngày mai cần, người ta sẽ liên hệ lại.
Tham là phải có, nếu không, sống sẽ vô vị, làm việc sẽ kém động lực đi. Nhưng tiền phải do mình làm thì mới là của mình. Quy luật cơ bản nhất của mọi quy luật là nhân-quả, tức là người ta sẽ thu lại cái mà người ta đã cho đi trong quá khứ, và sẽ phải trả lại những gì đã lấy đi. Tây Tàu gì đều có quy luật này. Mình lấy của người ta 1 đồng, sau này mình phải trả 5-10 đồng, con cháu, dòng họ mình phải trả, khổ lắm. Nên bạn nào lỡ lấy gì của ai, từng lấy gì của ai, hãy mau mau trả lại.
Kể nghe chuyện cuối, hồi 2006 Tony có quen bạn M, vô cùng giỏi, làm trưởng phòng một công ty rất lớn. Thân thiết nhậu nhẹt cả 2-3 năm, có lần M rủ Tony bỏ 100 triệu mua “suất mua cổ phiếu” của bạn. Vì công ty bạn ấy không bán người ngoài, cam kết là nếu không cổ phần hoá sau một năm thì bạn sẽ trả lại, có giấy tờ hẳn hoi. Nhưng năm sau, công ty không cổ phần, Tony cho người liên hệ 5-6 lần, M đều lánh mặt, email, nhắn tin không trả lời. M đổi số điện thoại, đứa em tìm đến nhà đòi 2 lần không được. Thấy mệt quá nên Tony bỏ luôn. Vì kiện tụng thì phí thuê luật sư, lại tốn thời gian, thôi thì tập trung xuất khẩu, sẽ có 50 ngàn USD tiền lãi từ mấy container NPK xuất qua Trung Đông, mất 100 triệu được 1 tỷ. Mất tiền học phí để có được sự trải nghiệm, biết được gương mặt ánh mắt cái miệng như vậy là không đáng tin. Tony mỗi lần mất, tự nhủ là sẽ được bù lại cái gì đó lớn hơn, nên lòng chẳng buồn phiền lâu.
Còn M, nghe nói sau này ra riêng, vật vã 2-3 năm không thành công, dù trí tuệ, kiến thức, kinh nghiệm làm việc đầy mình. Khởi nghiệp lần 2-3 cũng thất bại nên nộp đơn xin đi làm lại. Có lần một tập đoàn lớn tuyển phó tổng giám đốc, lương hơn chục ngàn đô/tháng, Tony có ngồi hội đồng xét tuyển vì làm cố vấn cho chủ tịch HĐQT. Đọc hồ sơ CV gửi qua email, thấy còn 2 người trong đó có M, chính xác cái tên ấy, từng làm qua công ty ấy nên Tony chọn bạn kia. Anh chủ tịch HĐQT sau khi phỏng vấn (ảnh sợ bỏ sót nhân tài), nhận xét nói gương mặt này khôn quá, mình không có cảm tình thì đối tác cũng vậy, để bạn ấy điều hành thì công ty sẽ khó đi lên. M nhận được ít phiếu hơn nên trượt, và chẳng bao giờ hiểu tại sao. Nhưng độc giả thì hiểu rồi nhé. Quả ngọt khi cây được trồng trên đất lành. Người thành đạt và giàu có bền vững khi họ có sự trung thực, sự chính trực và không tham của người khác.
Bữa Tony lên dự lễ nhậm chức phó tổng mới, mới bàng hoàng nhận ra phó tổng mới là người quen cũ, dù Tony bữa đó mới biết tên anh là Q. Cách đây 14 năm, một người anh họ của Tony (ở chung nhà trọ) bị tai nạn giao thông lúc nửa đêm ở cầu Thị Nghè, chính Q là người chở anh Tony vào bệnh viện Chợ Rẫy cấp cứu, dù máu me dính đầy chiếc xe ô-tô Martiz mới cáu (giờ mới biết là lúc đó Q mới đi du học về). Q gọi điện cho Tony lên bệnh viện để bàn giao, tiền viện lúc đó khoảng 5 triệu, phải đóng tiền để mổ ngay. Thấy Tony quýnh quáng gọi điện về quê mượn tiền nên Q lẳng lặng ra ngoài rút tiền ở máy ATM, vô dúi vào tay Tony, nói lo cho anh đi. Tony có xin số ĐT và địa chỉ của Q để sáng mai lên trả lại. Q có lẽ nhìn thấy chiếc xe máy cà tàng của Tony và đống sắt vụn của ông anh, nên nói thôi không sao đâu, rồi kiên quyết bỏ đi. Vì quá vội lo cho anh nên Tony chạy theo ra bãi giữ xe cúi đầu cám ơn, thấy ghế sau xe dính đầy máu, còn Q bình thản ngồi vào ghế lái, gương mặt thản nhiên và bình an. Đàn ông đẹp phải là như vậy, thấy người hoạn nạn phải ra tay giúp đỡ mới là trang nam tử, mới là người văn minh. Máu người thì cũng sợ hãi đấy, nhưng sẽ là bình thường khi lòng nhân ái của chúng ta lớn hơn. Tony nhìn theo bóng chiếc xe chạy xa dần ra khỏi cổng bệnh viện, trong lòng thấy xúc động vô cùng, bất giác nước mắt lăn dài trên má. Đến bây giờ, anh em nhà Tony cứ áy náy, mong gặp lại một lần để trả nợ. Ai ngờ quả đất thì cứ tròn. Tròn lắm. Xoay tròn nhân và quả, quả và nhân. Người tốt, người hào sảng trên đời hãy còn nhiều lắm…
* * *
Phần 3: Chuyện tiền chuyện bạc
Cách đây khoảng chục năm, Tony đi công tác ở Anh, ông khách hàng nhờ cầm giùm 2,000 đô qua đưa cho con gái đang du học bên đó. Lúc đưa, ông bỏ vô cái phong bì dán kín và ghi tên con gái ở ngoài. Sang London, Tony gọi con bé tới khách sạn lấy. Tony vô cùng bất ngờ là nó mở ra đếm trước mặt Tony, sau đó gọi điện về cho cha nó xác nhận đã nhận được đầy đủ và cám ơn Tony, xong đi về. Ngồi nhìn nó đếm tiền mà Tony giận run, cơn tự ái sĩ diện nổi lên, đại loại nói mấy câu móc méo như tiền bố cô gửi, còn nguyên cả, phong bì dán kín, bộ cô nghĩ là tôi ăn gian lấy bớt hay sao mà cô đếm trước mặt tôi. Cô bé thấy vẫn bình thản nói là anh ơi, tiền bạc là tiền bạc, nhận thì phải đếm, phải xác nhận, nó không liên quan gì đến con người. Từ nhỏ em học ở bên này và được dạy như vậy, và ở đây mọi người đều làm như vậy.
Lúc đó, Tony thấy ghét cách người phương Tây ứng xử. Sao xã hội đó người ta không tin nhau nhỉ? Sao mà thô lỗ và kỳ cục vô văn hoá thế kia. Chuyện nhạy cảm như vậy phải ít nhất đem về, rồi âm thầm kiểm tra chứ. Vẫn đinh ninh là Á hay hơn, tế nhị hơn, khéo léo hơn, văn minh, lòng tin trong xã hội tốt hơn.
Nhưng Tony đã thay đổi quan niệm hoàn toàn cách đây mấy năm, có lần, bà chị họ ở Cần Thơ cần thu 100 triệu của ông khách ở Sài Gòn, nên nhờ Tony qua lấy giùm, ra ngân hàng chuyển cho chị ấy. Tới nhà ông khách thì thấy một biệt thự to đùng, ông khách mặc áo quần sang trọng quá, nên khi ông đưa 100 triệu, Tony ngại đếm, vẫn nhớ sự xúc phạm của cô bé bên London. Khi đem ra ngân hàng, cậu thu ngân đếm tay lẫn cho chạy máy 5-6 lần vẫn chỉ có 99 triệu, thiếu mất 2 tờ 500 ngàn. Tony mới gọi bà chị, chị ấy gọi ông khách, ông khách nói chính tay ông đếm. Bà chị thì nói xưa giờ ông khách này trả đúng cả, chắc em rơi mất ở đâu. Tony nói không có, vẫn cột dây thun đi thẳng từ nhà ông ấy tới đây. Nói qua nói lại, chị ấy nói thôi coi như chị mất 1 triệu tiền công cho em, nộp vô cho chị 99 triệu gấp. Nghe thế thì Tony điên tiết vì tự ái, bỏ tiền túi vô 1 triệu cho đủ 100 triệu rồi chuyển, từ đó không nói chuyện với bà chị nữa. Và cũng từ đó, tiền bạc một xu cũng đếm rồi mới đưa mới nhận.
Bây giờ ngồi nghĩ, nguyên nhân của việc rắc rối, nặng đầu, nghi ngờ, buồn phiền này là ở đâu? “Mất” là động từ diễn tả sự việc trên. Tự nhiên đi làm giùm MẤT 1 ngày, rồi MẤT 1 triệu, rồi MẤT quan hệ? Do đâu? Cuối cùng Tony mới phát hiện đó là tính không rõ ràng, cả nể, ngại ngùng, sĩ diện của người châu Á. Nguồn gốc của mọi nhập nhèm, tan vỡ các mối quan hệ cũng từ đây. Dù là vợ chồng, cha mẹ, anh chị em, đồng nghiệp, bạn bè…khi không có sự rõ ràng, suy nghĩ trong lòng bắt đầu khác với biểu hiện ngoài mặt. Rồi nỗi nghi ngờ dâng cao, cao dần rồi đổ vỡ. Lòng tin được xây dựng sai ngay từ phương pháp, nên không bền vững được. Nên người Á hay nói, “nói thật chứ anh thấy em…”, “nói thẳng ra là…”, “thật lòng mà nói…”… Điều đó chứng tỏ phần lớn chúng ta nói không đúng, không trúng, nói vòng vèo… mà lại được xã hội khen ngợi là ăn nói khéo léo. Nghe một người nói khéo, một hồi không hiểu họ muốn nói gì. Người phương Tây phần lớn giao tiếp theo hướng trực tiếp, nhanh gọn lẹ, minh bạch, thẳng tưng,… khiến người Á Đông bị sốc nhưng rõ ràng, minh bạch mới chính là sự bền vững của quan hệ. Họ nói “yes” là “yes”, “no” là “no”, ít khi nói “maybe”. Tiền bạc sòng phẳng, anh cưới em, tháng anh lương 3,000 đô, anh gửi em 2,000, anh giữ 1,000. Em cũng có nghĩa vụ bỏ vô 2/3 lương em để làm quỹ chung, cuối tháng cộng sổ, email anh biết. Cô vợ châu Á mà nghe cái này là khóc như mưa, nói anh lạnh lùng, không tin em, không thương em. Em muốn anh đưa hết lương, rồi tuần em phát lại cho anh, vợ phải là “tay hòm chìa khoá”. Nhưng thằng Tây nghĩ khác, yêu là yêu, thương là thương… nhưng dù là honey chứ cũng đâu có quyền móc ví lục bóp ra coi, lục email facebook hay tin nhắn của vợ, của chồng, của người yêu ra coi, ngồi vặn vẹo chất vấn? Vì sao phải đưa tiền rồi xin lại thì mới tin? Mọi thứ đã có quỹ chung. Năng lực quản lý tài chính đâu phải phụ nữ nào cũng giỏi. Đi ăn, hôm nay anh mời, hoặc em trả, hoặc share. Nhưng quan hệ hôn nhân của họ khá bền vững, tỷ lệ ly hôn do người ngoài xen vào hoặc do tiền bạc là rất thấp (Họ ly hôn chỉ khi không còn tình cảm với nhau). Cuộc sống hôn nhân của nọ ít căng thẳng, giận hờn, nghi ngờ, đấu trí, dò xét, kiểm tra, bắt quả tang, níu kéo, giữ chồng giữ vợ gì cả.
VÌ CHUNG QUY LÀ HỌ KÉM KHOẢN NÓI DỐI VÀ TỰ ÁI, SĨ DIỆN, CẢ NỂ. HỌ CŨNG KHÔNG SỐNG CHO NGƯỜI KHÁC COI VÀ KHÔNG COI NGƯỜI KHÁC SỐNG.
Họ ngày nào cũng trong trạng thái vui vẻ, tới già vẫn đạp xe đi du lịch cùng nhau. Ông Rob va bà Iris bạn Tony bên Hà Lan năm nay 80 tuổi, kết hôn được 50 năm, ông Rob bị parkinson vẫn run run hỏi bà Iris là tour đi Việt Nam chơi tháng sau, anh trả hay honey trả?
Bạn bè cũng vậy, ăn nhậu rất vui. Vì “who eat-who pay, go Dutch”, tức ai ăn nấy trả, hoặc cộng lại chia đều trừ trường hợp người mời nói trước là chiêu đãi. Hẹn nhau ra quán cà phê, ai tới trước thì tự xếp hàng lấy order, trả tiền trước luôn rồi tới chỗ ngồi, người sau tới tự order rồi tìm người quen, tự bưng ly nước tới. Nói chuyện xong, mạnh ai nấy bưng ly của mình đi đổ vào thùng rác (quán tự phục vụ như Starbucks, Mc Donald, Dunkin…là phải tự dọn dẹp sau khi dùng xong, không tiền boa. Còn quán ngồi mà có người bưng tới thì phải boa 10-15% tiền bill, ăn uống xong, dọn gọn gàng chút trên bàn là được). Còn đi ăn với châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, Việt Nam… tới đoạn ăn xong là màn đấu khẩu, đấu trí hay đấu võ… chỉ vì trả tiền. Có một thành phần bản chất ky bo khôn lỏi hay vợ ở nhà không cho tiền (do sợ hư như con nít), tới đoạn thanh toán là tranh thủ đi tiểu hay nghe điện thoại, mặt lấm lét, hèn hèn. Tony bắt trả cho được, không có tiền cho mượn, chứ không có tiền đi ăn làm chi? Còn một thành phần khác tới lúc thanh toán thì móc bóp ra, nói “quọ lãi, quợ lãi, để anh để anh”, tay gạt người khác rồi chụp hoá đơn ôm vào người bỏ chạy. Các thực khách khác lao theo giành giật cái hoá đơn như các cầu thủ đang chơi bầu dục Mỹ. Nhiều người giành trả không phải vì hiếu khách mà đơn giản là sợ người khác coi thường, khinh khi. Xong về tiếc tiền rồi chửi trong bụng. Tony xin phụ trả không được là để họ “lãi” luôn. Xong mời nữa, đâu chục lần ăn ở khách sạn 5 sao là “quọ sợ quọ sợ” ngay. Chứ tiền đâu bao miết? Lúc đó mới ngượng ngùng chịu share.
Trở lại vụ rõ ràng tài chính, khi nhận tiền, dù là cha mẹ vợ chồng anh em, cũng đều phải mở ra đếm, xác nhận bằng miệng hoặc giấy tờ. Không sợ tự ái, kệ họ, sau này họ trưởng thành về nhận thức họ sẽ hiểu. Chẳng may họ nhận thiếu rồi đưa mình, mình cũng không đếm và đưa người khác, có phải rắc rối to không? Với tiền bạc, mọi thứ phải rõ như pha lê.
Khi mình đưa tiền cho ai cũng vậy, đừng bỏ phong bì dán kín, họ đếm, xác nhận và chịu trách nhiệm ngay lúc đó. Hạn chế nhờ người này đưa người kia, uỷ quyền phải được xác nhận là không đi được. Tốt nhất là kêu họ mở tài khoản và chuyển online cho xong, in tờ lệnh chuyển tiền ra bỏ vào mail hay file lưu trữ. Có bi nhiêu tiền, mình lên ngân hàng nộp vô làm cái thẻ visa master, chi gì rút thẻ ra quẹt quẹt ký ký cho nó sang. Uống nước mía xong hỏi chị ơi ở đây có quẹt thẻ hem chị? Cho bả xáng ly nước mía vô đầu mình chơi.
Nói chớ mình hạn chế tiền mặt sẽ hạn chế được các rắc rối như cướp giật, giận hờn, nghi ngờ, khóc than này nọ. Sống văn minh là sống thẳng tưng, sống rõ ràng. Ai nói kệ họ. Mình không có mệt đầu. Mình trung thực, mình minh bạch, mình sòng phẳng… trước hết là cho mình sướng.
Đích đến của đời người, há chẳng phải là 2 chữ HẠNH PHÚC đó sao?
Tony Buổi Sáng
Năm 2016
Nguồn: https://www.tonybuoisangonline.com/chuyen-tien-chuyen-bac.html
Be the first to comment