Sống Chung Với Tin Giả

(Ảnh của Bảo Huân)

Cách đây 11 năm, trong bài “Bí kíp đọc báo “lề phải”” tôi có viết nguyên tắc để biết sự thật trên các báo “lề phải” (do tuyên giáo cộng sản Việt Nam quản lý) thì những gì liên quan tới chính trị, xã hội cứ hiểu ngược lại nội dung bài báo sẽ đúng sự thật.

“Nếu bản tin viết về cuộc gặp gỡ của lãnh đạo Việt Nam với lãnh đạo nước ngoài, mà thấy chỉ đăng toàn lời phát biểu của “lãnh đạo ta,” còn “lãnh đạo Tây” nín thinh không nói câu nào, tưởng chừng như bọn “khoai Tây” ngày thường nói nhiều, nhưng mỗi khi gặp lãnh đạo ta” bỗng đột nhiên bị câm. Ðiều đó có nghĩa là bọn Tây đã nói những điều mà nếu nhắc lại thì “lãnh đạo ta” cảm thấy hơi bị… ê mặt nếu cho dân Việt biết. Hoặc bọn Tây đã nói những điều dân Việt thích (Ví dụ: nhân quyền, tự do ngôn luận, tự do báo chí…) nhưng “lãnh đạo ta” không thích và sợ dân biết; Nếu có quan chức chính phủ lên báo khẳng định sẽ không tăng giá (bất cứ là thứ gì) thì yên trí một thời gian ngắn sau thứ ấy sẽ tăng giá, bạn chuẩn bị tinh thần “đầu cơ tích trữ” (nếu có dư tiền) hoặc “thắt lưng buộc bụng” từ đây là vừa. Nguyên tắc “xương máu” này được rút ra từ những “bài học” điện, nước, xăng dầu, thuốc chữa bệnh, vật tư sản xuất nông nghiệp, thực phẩm thiết yếu…”

Ngày 4/8/2010, báo Pháp Luật TPHCM chạy ngay trang 1 tựa một bài báo làm dân chúng cười nghiêng ngửa: “Làm tuyên giáo phải biết nói xuôi lẫn nói ngược.” Một lần nữa chứng minh báo chí cộng sản là công cụ để tuyên truyền (dối trá nhưng có lợi cho nhà nước Việt cộng) và sẵn sàng cho bạn đọc “xài” tin giả. Ðó là thời mà nhà nước Việt cộng độc quyền báo chí, đài truyền hình, người dân được cho lên truyền thông chỉ khen nhà nước, muốn nói khác thì không có chỗ nào để nói.

Tiệm Costco (thành phố Garden Grove) ngày 26-27/2/2022. (Ảnh của Tạ Phong Tần / Trẻ)

Thời nay, internet và các loại mạng xã hội phát triển rầm rộ, bất kỳ ai cũng có thể lên tạo cho mình một vài trang web, blog, tài khoản (trương mục/account) mạng xã hội và đăng bài viết, tạo video đăng lên trang cá nhân của mình. Khi mà dân chúng ai cũng muốn mình trở thành người nổi tiếng, người có nhiều “follow,” “người của công chúng” thì cái sự đăng tin, bài viết, hình ảnh (không đúng sự thật) nhằm gây sốc (shock) làm cho môi trường tin tức trên mạng trở nên hỗn loạn, người đọc như bị lạc vào rừng thông tin, sơ sẩy một chút xíu là bị “ăn quả lừa” ngay tức khắc. Nhẹ thì mất uy tín khi lỡ share, đăng lại các tin giả ấy. Nặng thì bị “tiền mất tật mang” khi cả tin mà quyên góp tiền cho các “nhà làm từ thiện lừa.” Chưa bao giờ mà thành phần “bán like dạo” (dùng tiếng Việt) lại xuất hiện nhung nhúc “đông như quân Nguyên” trên Facebook, Instagram, Twitter như thời điểm này. Tôi chỉ dùng Facebook mà mỗi ngày tôi phải “report spam,” “report unauthorized sales,” “report fake account” và blocked hơn chục nick ảo “bán like” tràn vô trang Facebook của tôi. Nếu tôi dùng thêm Instagram, Twitter chắc tôi bị chết ngộp vì đội quân “bán like” ấy rồi. Tôi chưa gặp “tên bán like dạo” nào dùng tiếng Anh để giao dịch. “Cầu tất sinh cung,” điều này cho thấy người dùng Facebook tiếng Việt háo danh, sống ảo quá mức.

Mấy ngày gần đây, khi Nga cất quân xâm lược Ukraine thì tin giả tràn ngập trên các mặt báo lẫn mạng xã hội. Báo chí do tuyên giáo quản lý thì không phải nói rồi, toàn nói ngược với cả thế giới lừa dân Việt Nam, biến tên côn đồ thành nạn nhân đáng thương. Trong khi tất cả các hãng tin trên thế giới dùng cụm từ “Russia invades (xâm lược) Ukraine” thì báo nhà nước Việt cộng dùng từ “giao tranh,” nhẹ nhàng như hai đứa nhỏ đánh lộn ngoài đường phố mà không biết ai phải ai quấy. Báo Tuổi Trẻ viết: “Ukraine từ chối đàm phán, buộc quân Nga tiếp tục chiến dịch quân sự.” (dùng chữ “buộc” thấy Nga đáng thương hết sức luôn.) Khi Mỹ và EU đóng cửa không phận với máy bay Nga thì các tờ báo ở Việt Nam viết “Nga đóng cửa không phận với 36 nước.” Ðội quân hơn 80 ngàn dư luận viên và hơn 100 ngàn thành viên AK47 (thuộc biên chế lãnh lương từ Bộ Quốc Phòng cộng sản Việt Nam) cũng “tác chiến không gian mạng” rầm rộ bằng cách lấy hình cũ photoshop lại và tung tin Tổng thống Volodymyr Zelenskyy kêu gọi quân đội Ukraine “chiến đấu như người Việt Nam chống lại siêu cường Mỹ,” “Chúng tôi sẽ là 1 Việt Nam thứ hai tại Ðông Âu” nhằm đánh bóng cho chế độ cộng sản Ðông Lào. Nhiều người dân ở Việt Nam nói nhà nước không làm gì ra trò phải ăn mày quá khứ lấy oai.

Đôi nam nữ mặc quân phục Georgia đăng trên 1 tài khoản tại Georgia, bị gán cho là quân đội Ukraine. (Ảnh của Tạ Phong Tần / Trẻ)

Little Sài Gòn quận Cam cũng không nằm ngoài “tình hình chiến sự” Ukraine. Người ta đồn với nhau chiến tranh Nga – Ukraine gây khan hiếm hàng hóa, rồi đồn người Việt vô Costco “vét” giấy vệ sinh, nước uống đóng chai và gạo giống y như thời điểm mới bắt đầu dịch cúm Tàu cách đây 2 năm trước. Tôi bỏ thời gian liên tục 2 ngày chạy vô Costco ở gần nhà để coi có phải vậy không, và tôi thấy quả thật có chuyện mua giấy và nước uống chất vun chùn trên xe đẩy hàng nhưng khách mua là “da vàng mũi tẹt” chớ sắc dân khác họ vẫn mua mỗi thứ một ít như ngày thường. Một tờ báo tiếng Việt ở Mỹ còn chạy cái tựa bài “Nga xâm lược Ukraine làm giá xăng ở Nam California liên tục tăng” làm cho người đọc có cảm giác giá xăng mới tăng vài ngày nay kể từ khi Nga tấn công Ukraine và chỉ tăng ở Nam Cali (nơi khác thì không tăng.) Trong khi thực tế giá xăng cứ từ từ “leo mãi, leo nữa, leo không nghỉ” hơn một năm rồi, và so với Bắc Cali thì giá xăng Nam Cali vẫn thấp hơn khoảng $1.

Mạng xã hội tiếng Việt có đặc điểm khi có sự kiện chính trị, xã hội nào lớn xảy ra thì tràn ngập tin giả do những “nhà xào nấu chế biến tin giả” đăng lên các tài khoản ảo (Fake accounts.) Năm ngoái thì phao tin Ðức Giáo Hoàng bị bắt, Giáo đường Vatican thiết kế theo hình đầu rắn lục… Hiện nay thì dân ta thi nhau lấy hình người mẫu, hoa hậu mặc đồ lính phao tin các nàng đã gia nhập quân đội Ukraine “cứu quốc.” Lấy hình một nữ quân nhân (không biết tên, hình rao bán trên Alamy) gán cho “phu nhân Tổng thống Volodymyr Zelenskyy” rồi xuýt xoa khen ngợi như vụ hoa hậu “3 ngón tay dân chủ” (cuối cùng là “Cháu ngoan Bác Hồ”) Nguyễn Thúc Thùy Tiên vừa qua. Có những người lấy ảnh của bất cứ phụ nữ da trắng nào mặc quân phục (các năm trước) để “dán nhãn” nữ chiến binh Ukraine hiện nay. Thực tế, bất kỳ quốc gia nào, bảo vệ độc lập cho quốc gia, dân tộc là phụ thuộc vào công sức tất cả mọi người dân của quốc gia đó, chớ ko chỉ nhờ vào trai xinh, gái đẹp hay thành phần danh gia vọng tộc, Ukraine cũng không ngoại lệ. Bào chữa cho việc đăng hình giả nữ chiến binh Ukraine, một Facebooker nói: “Hình gái đẹp để kích động lòng yêu nước.” Trời!  “Lòng yêu nước” thấp kém vậy sao? “Lòng yêu nước” lệ thuộc vô một nhúm cô gái đẹp (giả chiến binh) thì “lòng yêu nước” ấy chỉ đáng vứt đi, thì dân tộc ấy tương lai sẽ bị diệt vong.

Hình mẫu nữ quân nhân (không biết tên) rao bán trên trang Alamy, bị gán là vợ Tổng thống Ukraine. (Ảnh của Tạ Phong Tần / Trẻ)

Một bạn Facebook khác than thở: “Ngày xưa đọc báo, xem tin để mở mang kiến thức; Ngày nay phải hiểu biết mới (có thể) đọc báo, xem tin (mà không bị lừa).” Quả thật, không chỉ đơn thuần là đọc chữ, xem hình trên trang, mà người đọc còn phải biết dùng Google thuần thục để kiểm tra độ chính xác của thông tin chớ không thể tin những gì thấy trước mặt. Sống chung với tin giả sao mà phức tạp.

Tạ Phong Tần
Theo Báo Trẻ online ngày 10/3/2022