Phần 1
Năm 1990, vài tháng trước khi mất do bị ung thư, Giáo sư Nguyễn Ngọc Huy đã nhờ tôi giúp tìm cách hòa giải giữa những người Việt Nam – Quốc gia và Cộng sản. Ông nhờ tôi đích thân phụ trách về một việc riêng tư để tham khảo với các đồng chí trong Đảng Tân Đại Việt [mà ông là một trong những người sáng lập].
GS Nguyễn Ngọc Huy (1924-1990). Nguồn: Wiki
Ông nói rằng, rất nhiều người Việt Nam đã chết và đau khổ vì Đảng Cộng sản Việt Nam, họ đã dùng quyền lực không khoan nhượng của mình nhằm đơn phương áp đặt sự thống trị của họ lên tất cả những người Việt Nam.
Ông nói với tôi rằng, hạnh phúc (sinh tồn) của người dân Việt Nam hiện đòi hỏi một nỗ lực đặc biệt để hòa giải những người Cộng sản và những người Quốc gia để chấm dứt đau khổ và áp bức.
Ở Hà Nội thời đó, Tướng Võ Nguyên Giáp có thể phản ứng tích cực với sáng kiến tìm kiếm sự hòa giải. Liên Xô sụp đổ đã khiến những người Cộng sản mất đi người bảo trợ truyền thống của họ. Ông Giáp không muốn Trung Cộng bước vào như một người bảo trợ mới của Chủ nghĩa Cộng sản ở Việt Nam.
Giáo sư Huy hỏi rằng, nếu tôi có cơ hội ra Hà Nội và gặp Tướng Giáp, tôi sẽ cố gắng tìm ra một công thức hòa giải có thể chấp nhận được cho cả phe Cộng sản và phe Quốc gia. Tôi nói, đồng ý, tôi sẽ làm theo yêu cầu của ông ấy.
Một trong những bức thư của GS Nguyễn Ngọc Huy gửi GS Stephen B. Young. (Nguồn: GS Young cung cấp cho Tiếng Dân)
Trước hết, Giáo sư Huy là bạn và là người cố vấn của tôi. Chỉ riêng những lý do đó thôi, tôi không thể từ chối yêu cầu của ông. Tôi đã bảo lãnh cho ông tái định cư tại Hoa Kỳ vào tháng 4 năm 1975, khuyến khích ông sống lưu vong để tiếp tục cuộc đấu tranh chính nghĩa vì danh dự quốc gia Việt Nam và các giá trị đã được lưu giữ trong 4.000 văn hiến của dân tộc Việt Nam.
Tôi biết ông đã bị lãnh tụ Cộng sản Lê Duẩn nhắm đến, ông là mục tiêu ám sát vì ông thành công trong việc đề xuất học thuyết chính trị Chủ nghĩa Dân tộc Sinh Tồn, vốn là nền tảng của Nam Việt Nam trong việc đánh bại Việt Cộng ở các làng mạc và xây dựng một chính quyền dân chủ lập hiến ở Sài Gòn sau năm 1967. Nếu ông ở lại Việt Nam, những người Cộng sản sẽ truy lùng và giết ông. Ông đã đồng ý và đến Hoa Kỳ cùng hai đứa con của mình. Họ, cùng với gia đình vợ tôi, đã sống với chúng tôi trong ngôi nhà nhỏ ở Brooklyn, New York, khoảng vài tháng.
Vào cuối thập niên 1970, tôi từng làm việc chặt chẽ với GS Huy tại Trường Luật Harvard về bản dịch Quốc Triều Hình Luật, Bộ luật của nhà Lê, sang tiếng Anh và một sách nghiên cứu về Truyền thống Nhân quyền ở Trung Quốc và Việt Nam. Vào thập niên 1980, tôi đã hỗ trợ công việc của ông trong việc thành lập Ủy ban Quốc tế Yểm Trợ Việt Nam Tự do tại Hoa Kỳ, Canada, Úc và Châu Âu.
Thứ hai, đối với tôi, Giáo sư Huy là một người Việt Nam yêu nước vĩ đại, người có sự nghiệp đáng trân trọng và xứng đáng được ủng hộ. Tôi đã coi ông là nhà tư tưởng chính trị và chiến lược gia xây dựng đất nước Việt Nam lỗi lạc và quan trọng nhất kể từ Nguyễn Trãi vào đầu những năm 1400. Tôi chấp nhận mà không nghi ngờ gì về đánh giá của ông, về những gì cần phải làm để giúp duy trì chủ quyền quốc gia Việt Nam được hướng dẫn bởi công lý xã hội cho tất cả những người dân sống ở Việt Nam.
Thứ ba, tôi biết ông không còn sống được bao lâu, nên sẵn lòng cam kết hỗ trợ người mà tôi ngưỡng mộ như một cách thể hiện lòng biết ơn đối với lòng dũng cảm và sự hy sinh của ông.
Thứ tư, sự nghiệp của ông, sự nghiệp của dân chúng Việt Nam, đã được đất nước tôi ủng hộ trong một cuộc chiến đã cướp đi sinh mạng của 58.000 lính Mỹ, cùng nhiều người khác bị thương. Nỗ lực của những người Mỹ khi đó, nếu bây giờ có thể được minh oan, thông qua sự hòa giải giữa những người Cộng sản và những người Quốc gia, tôi sẵn sàng làm hết sức mình để mang lại kết quả như vậy.
Có phần tình cờ, vài tháng sau khi Giáo sư Huy qua đời, một cơ hội đến mà không báo trước hay không có kế hoạch cho tôi đến thăm Hà Nội với một người Việt Nam lớn tuổi hơn, là người có thể tiếp cận với các nhà lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Một người bạn ở Paris đã giới thiệu tôi với ông Nguyễn Mạnh Hà, người sau đó nói rằng ông sẽ tài trợ cho chuyến thăm Hà Nội của tôi. Ông Hà là Bộ trưởng Kinh tế đầu tiên dưới thời Hồ Chí Minh ngay sau Thế chiến II khi ông Hồ thành lập một chính phủ ban đầu được người Pháp công nhận. Vợ của ông Hà là người Pháp và là con gái của một thành viên lãnh đạo Đảng Cộng sản Pháp.
Tôi đã đến Hà Nội để gặp những người mà ông Hà sắp xếp cho tôi gặp. Người quan trọng nhất là Tố Hữu, từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong đảng và chính phủ, như ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng… Qua cuộc trò chuyện của chúng tôi, có vẻ như ông ấy được cử đến để kiểm tra tôi nói chuyện, chứ không phải để thảo luận về bất kỳ điều gì cụ thể. Cũng quan trọng không kém, tôi đã gặp Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Dy Niên và là người đứng đầu Mặt trận Tổ quốc.
Tôi tự hỏi tại sao tôi được giới thiệu với Mặt trận Tổ quốc vì trên danh nghĩa nó chỉ là một tổ chức mặt trận của Đảng Cộng sản, không có thực quyền. Nhưng trong cuộc họp tại trụ sở của Mặt trận, tôi nhận thấy rằng bài thuyết trình tập trung vào các quyền hợp pháp của Mặt trận trong việc tiếp nhận các tổ chức phi Cộng sản và đề cử các cá nhân để bầu vào Quốc hội. Tôi tự hỏi, liệu thông tin đó chỉ được trình bày với tôi một cách tình cờ hay liệu đó có phải là một cách cố ý nhưng gián tiếp để gợi ý cho tôi một con đường để tất cả người Việt Nam hợp tác dưới chế độ Cộng sản hiện tại.
Tôi không được phép gặp Tướng Giáp. Ông Hà khá bực mình vì sự từ chối này vì ông coi đó là sự xúc phạm cá nhân đối với bản thân mình, vì ông là một người đồng chí cũ của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Thủ tướng Võ Văn Kiệt cũng không đồng ý gặp chúng tôi, điều mà ông Hà cũng không vui.
Trong các cuộc họp và trò chuyện, tôi không đưa ra ý tưởng nào và không có chương trình nghị sự nào. Tôi sẽ hỏi những câu hỏi chung về tương lai của Việt Nam và lắng nghe kỹ những gì được trả lời. Lý do công khai của tôi khi đến thăm Hà Nội là để gặp gỡ họ hàng của vợ tôi sống ở Hà Nội và thăm làng Mễ Trì, nơi gia đình cha cô ấy đã sống qua nhiều thế hệ ngay bên ngoài Hà Nội.
Khi trở về Hoa Kỳ, tôi đã gặp anh Cao Minh Châu, cộng sự thân cận của Giáo sư Huy. Tôi đã truyền đạt cho ông ấy suy nghĩ của mình, rằng có một sự cởi mở cho các cuộc thảo luận với Mặt trận Tổ quốc, đáng để suy nghĩ như một phương tiện hòa giải. Sau đó, anh Châu đã tham vấn với ông Nguyễn Đình Huy (1932-2012) và Phạm Thái (1921-2001) (*) tại Sài Gòn.
Sau đó, tôi được yêu cầu quay trở lại Hà Nội để gặp một người trung gian mới gần gũi hơn với Bộ Chính trị. Tôi đồng ý và thực hiện một chuyến đi khác. Người đối thoại của tôi bây giờ là ông Dương Văn Đàm, với bí danh là Hà Nghiệp. Ông Đàm là một người Công giáo và trong nhiều thập niên ông là nhân vật cao cấp của Đảng, giám sát những người Công giáo không được công chúng biết đến và Giáo hội Công giáo. Ông không đưa ra ý tưởng nào nhưng lắng nghe kỹ lưỡng những suy đoán khả năng của tôi.
Vào thời điểm này, tôi kết luận rằng người Việt Nam tôn trọng đề xuất của tôi qua ý tưởng của tôi vào năm 1989 về một chính quyền ủy thác tạm thời của Liên hiệp quốc tại Campuchia để chấm dứt cuộc chiến tranh ủy nhiệm giữa Hà Nội và Bắc Kinh đã có hiệu lực và Việt Nam rút lui mà không mất mặt trước Trung Quốc.
Trong chuyến đi này, tôi đã đề cập một cách cởi mở hơn về sự tiến triển của Việt Nam, về việc Đảng Cộng sản không còn phản đối những người không phải là Cộng sản tham gia tranh cử. Tôi đã trình bày với các nhà lãnh đạo Việt Nam ví dụ về Đảng Hành động Nhân dân Singapore dưới thời Lý Quang Diệu, nơi mà trong nhiều năm, Đảng này đã thống trị Quốc hội và chính phủ Singapore với sự ủng hộ của cử tri chỉ trong phạm vi 60% – đủ để có quyền chỉ đạo quản lý nhưng cũng cho phép một số lượng lớn người Singapore bỏ phiếu cho các đảng khác và những cá nhân không phải là đảng viên và do đó cảm thấy tự cho mình là quan trọng.
Tôi đã nói rằng, nếu Việt Nam có thể trở nên thịnh vượng và hiện đại như Singapore, thì đó sẽ là một thành tựu không hề nhỏ. Tất cả đều đồng ý với tôi về quan điểm đó.
(*) Ghi chú của Tiếng Dân: Nhà báo Phạm Thái, tên thật là Nguyễn Ngọc Tân, thành viên của đảng Tân Đại Việt. Được biết, ông Nguyễn Ngọc Tân là em ruột của bà Bảy Vân, tức Nguyễn Thụy Nga (hay Nguyễn Thị Vân), vợ sau của TBT Lê Duẩn. Như vậy, nhà báo Phạm Thái là em vợ của ông Lê Duẩn. Theo thông tin từ đảng Tân Đại Việt, sau ngày 30-4-1975, ông Nguyễn Ngọc Tân đã từng bị CSVN bắt giam tổng cộng gần 20 năm.
Phần 2
Tôi cảm thấy rằng, mối quan tâm không nói ra [công khai] của những người Việt Nam mà tôi gặp là, làm thế nào Hoa Kỳ có thể mở rộng quan hệ với Hà Nội như một đối trọng với Bắc Kinh. Vì vậy, tôi đã nêu ra rằng, một quá trình từng bước có thể đưa hai nước lại gần nhau hơn – Hà Nội sẽ mở rộng một chút và Hoa Kỳ sẽ phản ứng tích cực; sau đó Hà Nội có thể mở rộng hơn một chút và Hoa Kỳ sẽ tăng cường sự hiện diện của mình tại Việt Nam.
Khi về nhà, tôi đã viết một bài báo khái niệm về một chương trình sáu bước để Đảng Cộng sản nghiên cứu, đưa Việt Nam tiến gần hơn đến mô hình Singapore. Sáu bước đó là:
MỘT KẾ HOẠCH DÂN CHỦ HÓA CHO VIỆT NAM
Stephen B. Young
Đệ trình cho tất cả các chi nhánh của Ủy ban Quốc tế vì một nước Việt Nam Tự do
Giai đoạn 1 (Tháng 7/1991 – Tháng 10/1992)
Xem xét và chấp nhận bởi những người không cộng sản một chính sách không trả thù (khoan hồng) để đổi lấy cam kết đối thoại của Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam.
Giai đoạn 2 (Tháng 12/1992 – Tháng 4/1993)
Thành lập phong trào Đoàn kết Nhân dân và Xây dựng Dân chủ như đối tác đối thoại đầu tiên với Bộ Chính trị; sự chấp thuận của Bộ Chính trị đối với Phong trào.
Giai đoạn 3 (Tháng 6/1993 – Tháng 12/1993)
A) Hội nghị, hội thảo về vai trò của các tổ chức thuộc khu vực tư nhân trong việc giải quyết những bất lợi về kinh tế, xã hội, giáo dục của Việt Nam nhằm chuẩn bị cho việc hiện đại hóa toàn diện đất nước. Thành phần tham dự bao gồm tất cả các quan điểm chính trị Việt Nam không sử dụng bạo lực.
B) Thành lập các tổ chức tư nhân, phi chính trị, mang tính tôn giáo dành cho tín đồ Phật giáo, Công giáo, Cao Đài và Hòa Hảo.
C) Thành lập các câu lạc bộ (câu lạc bộ) có tổ chức để bày tỏ quan điểm chính trị và văn hóa khác nhau theo phương thức bất bạo động. Các câu lạc bộ này không phải là đảng chính trị.
Giai đoạn 4 (1994)
A) Tổ chức bầu cử chính quyền cấp xã; các thành viên của phong trào và các câu lạc bộ sẽ được Mặt trận Tổ quốc giới thiệu ra ứng cử.
B) Tất cả các thành viên công an phải từ bỏ Đảng Cộng sản.
C) Người không cộng sản sẽ chiếm một phần tư số bộ trưởng trong nội các.
D) Các doanh nghiệp nhà nước sẽ được cổ phần hóa.
Giai đoạn 5 (1995–1997)
A) Tổ chức bầu cử Quốc hội, với việc Mặt trận Tổ quốc giới thiệu các thành viên của Phong trào và các câu lạc bộ ra ứng cử.
B) Tất cả sĩ quan quân đội và thẩm phán phải rời khỏi Đảng Cộng sản.
C) Tự do báo chí và tôn giáo hoàn toàn, với điều kiện chính phủ có thể áp dụng biện pháp đối với những mối đe dọa thực sự đến an ninh quốc gia và sự cố kết xã hội.
D) Cấp lương hưu công cho tất cả những người trong Mặt trận Việt Minh đã từng tham gia kháng chiến chống Pháp vì độc lập dân tộc. Tất cả những người này phải rút khỏi Đảng Cộng sản.
Giai đoạn 6 (1997)
A) Sửa đổi Hiến pháp để bảo đảm đa nguyên chính trị:
a. Không còn quy định chỉ có một đảng chính trị duy nhất
b. Phong trào và các câu lạc bộ trở thành các đảng chính trị chính thức
B) Mặt trận Tổ quốc không còn cần thiết để thẩm tra ứng cử viên cho các chức vụ dân cử.
C) Áp dụng hệ thống bồi thẩm đoàn cho tất cả các vụ án tư pháp, trong đó ý kiến hay hoạt động chính trị bị công an thách thức.
Sau đó tôi nghe ông Đàm nói rằng ông muốn đến Hoa Kỳ và gặp gỡ những người Mỹ cao cấp. Tôi đã mời ông và giới thiệu ông với Tướng John Vessey, cựu Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân và là đặc phái viên của Tổng thống tại Hà Nội về các vấn đề POW/MIA, và cựu Ngoại trưởng Cyrus Vance. Tôi sống ở Minnesota, cũng là quê hương của Tướng Vessey, và tôi đã làm việc cho công ty luật của Vance tại Thành phố New York.
GS Stephen B. Young với tướng Vessey (giữa) và ông Dương Văn Đàm (trái). (Nguồn: GS Young gửi Tiếng Dân)
Ông Dương Văn Đàm (phải) và tướng John Vessey ăn trưa tại nhà của GS Young ở Saint Paul, Minnesota. (Nguồn: GS Young gửi Tiếng Dân)
Ông Dương Văn Đàm (giữa) gặp cựu Ngoại trưởng Cyrus Vance (phải) tại văn phòng của ông Vance ở New York City, Hoa Kỳ. (Nguồn: GS Young gửi Tiếng Dân)
Các cuộc gặp gỡ là cá nhân và không có liên hệ chính thức nào được thực hiện với Bộ Ngoại giao tại Washington DC. Cả Tướng Vessey và Vance đều nồng nhiệt và lạc quan về những khả năng trong tương lai nếu Việt Nam thực hiện một số thay đổi theo hướng cho phép nhiều sự tham gia không bị kiểm soát hơn vào chính trị của mình.
Khi lên đường về Việt Nam, ông Đàm cho biết, ông cảm thấy yên tâm sau chuyến thăm và hy vọng những người khác ở Hà Nội cũng sẽ hài lòng với những diễn biến này.
Phong trào Thống Nhất Dân Tộc và Xây dựng Dân chủ
Vào thời điểm này, Nguyễn Đình Huy và Phạm Thái ở Sài Gòn đã chấp thuận đề xuất Sáu Bước. Theo sáng kiến của họ, cân nhắc đến các nguồn lực của chính họ bên trong bộ máy Cộng sản cầm quyền, họ quyết định thực hiện bước đầu tiên hướng tới sự hòa giải công khai.
Họ không xin phép Chính phủ, thành lập một phong trào chính trị có tên là Phong trào Thống Nhất Dân Tộc và Xây dựng Dân chủ. Kế hoạch một Phong trào như vậy sẽ là tổ chức chính trị phi Cộng sản đầu tiên được khởi xướng tham gia Mặt trận Tổ quốc độc lập và do đó sẽ phù hợp để các thành viên của mình được phép ra tranh cử hợp pháp trong các cuộc bầu cử trong tương lai.
Phạm Tường, một đồng sự khác ở phía Nam, sau đó bị cảnh sát chính trị “mời” gặp và kể cho họ nghe về Phong trào cùng các kế hoạch của phong trào. Ông [Tường] đã làm như vậy và trở về nhà sau cuộc phỏng vấn khi “gặp gỡ”. Ông báo lại rằng, cảnh sát đã khá tôn trọng và không đe dọa ông hoặc khiển trách ông vì đã giúp thành lập Phong trào.
Sau đó tôi viết một bài bình luận cho tờ báo ‘Washington Post’ được đăng tải ngày 13 tháng 7 năm 1993, trong đó có đoạn:
“Một phong trào đoàn kết nhân dân và xây dựng dân chủ đã được khởi xướng tại Việt Nam bởi những người tốt nghiệp các trại “cải tạo” của Hà Nội. Phong trào dân tộc và xây dựng dân chủ này cung cấp sự hợp tác cho những người Cộng sản nếu họ từ từ nhưng có hệ thống vượt qua chế độ độc tài độc đảng và nền kinh tế do nhà nước kiểm soát.
Sau sự do dự ban đầu, Bộ Chính trị hiện đã đồng ý chấp nhận phong trào này như một đối tác đối thoại trong quá trình tìm kiếm một trật tự chính trị hậu cộng sản. …
Tổng thống Clinton sẽ “chiến thắng” Chiến tranh Việt Nam bằng cách tạo điều kiện cho sự xuất hiện của nền dân chủ. …
Ngay cả cựu Tổng thống Nam Việt Nam Nguyễn Văn Thiệu hiện cũng thừa nhận rằng, tất cả người Việt Nam phải lấy tinh thần từ bi và tương trợ làm nền tảng cho tương lai thay vì thù địch và hận thù”.
Ảnh chụp bài báo Vietnam’s Turn của GS Stephen Young, đăng trên báo Washington Post ngày 13-7-1993
Bài đăng trên báo Newsweek ngày 9-12-1993. (Nguồn: Stephen B. Young)
Không hề có phản ứng tiêu cực nào từ phía Hà Nội.
Bấy giờ, Nguyễn Đình Huy và Phạm Thái có hỏi ý kiến tôi về việc thực hiện một bước công khai khác. Họ muốn tổ chức một cuộc họp công khai và mời những người Mỹ cao cấp đến phát biểu. Tôi tôn trọng phán đoán của họ về tính khả thi nhưng nói rằng, tôi sẽ ủng hộ bất cứ điều gì họ quyết định và sẽ mời những người Mỹ cao cấp tham gia.
Họ đặt chỗ cho một hội nghị tại một khách sạn ở Sài Gòn, khách sạn này do cảnh sát làm chủ vào tháng 11 năm 1993. Việc đặt phòng đã được chấp nhận mà không cần hỏi thêm bất kỳ câu hỏi nào.
Tướng Westmoreland đồng ý tham gia. Kế hoạch là, sau hội nghị, ông sẽ đến thị trấn nghỉ mát ở Đà Lạt để nghỉ ngơi một thời gian ngắn. Trùng hợp thay, Tướng Giáp cũng sẽ nghỉ mát tại khách sạn đó. Do đó, hai cựu chỉ huy đối lập sẽ gặp nhau trực tiếp và bắt tay nhau trước ống kính máy quay, tượng trưng cho một kỷ nguyên mới trong quan hệ giữa người Mỹ gốc Việt.
Phần cuối
Tôi thông báo cho ông Đàm về những diễn biến. Ông ấy nói rằng, người Việt Nam rất muốn cựu Tổng thống Nixon đến và phát biểu tại hội nghị. Vì vậy, tôi đã gọi cho Tổng thống vì tôi đã biết khá rõ về ông ấy sau khi giúp ông ấy viết cuốn sách về Chiến tranh Việt Nam.
Phản ứng của cựu tổng thống Nixon trước lời mời là: “Khi người Việt Nam thực sự mở cửa cho một nền dân chủ, thì tôi sẽ đến Việt Nam“.
Tôi phản đối: “Nhưng thưa ngài Tổng thống, lần đầu ngài sang Trung Quốc, ngài không hề yêu cầu Mao đồng ý bất kỳ điều kiện tiên quyết nào!”
Nixon trả lời: “Nhưng Steve, Trung Quốc là Trung Quốc và Việt Nam chỉ là Việt Nam.”
Tôi thất vọng vì tôi nghĩ rằng Hà Nội sẽ sẵn sàng trả một giá cao để Nixon đến thăm Việt Nam, nhưng tôi nhận ra rằng, Nixon là một người có kinh nghiệm trong các vấn đề quốc tế, vượt xa thẩm quyền của tôi.
Tôi sắp xếp để trở lại Việt Nam vào đầu tháng 11 năm 1993, để giải quyết mọi vấn đề vào phút chót của hội nghị. Tôi đến Hà Nội vào buổi tối và đến khách sạn của mình. Sáng hôm sau, ông Đàm gọi tôi vào phòng. Ông ấy trong tâm trạng rất tốt. Ông ấy nói: “Không ai có thể lo lắng về hội nghị. Tôi sẽ đón anh ở khách sạn lúc 11 giờ sáng và chúng ta sẽ đi gặp ông Lớn“.
Tôi cho rằng ông ấy đang nhắc đến Thủ tướng [Võ Văn Kiệt].
Tôi đợi ở sảnh khách sạn, 11 giờ sáng trôi qua mà ông ấy vẫn chưa đến. Ông ấy bước vào sau 11:30 với hai bàn tay run rẩy trông rất rõ. Ông ấy bước đến chỗ tôi đang ngồi với vẻ mặt lo lắng. Ông ngồi xuống và nói “Chúng ta phải hủy. Chúng ta phải hủy“.
Tôi sửng sốt, hỏi: “Sao thế, chuyện gì đã xảy ra vậy?”
Ông không trả lời, chỉ nói “Khó quá! Khó quá! Khó quá!”
Tôi trả lời: “Chúng ta có thể làm cho nó nhỏ hơn”.
Ông lắc đầu.
Tôi nhận ra rằng, đã có một sự thay đổi bất ngờ từ phía Cộng sản. Tôi đã lên lịch bay đến Sài Gòn sau bữa trưa nên tôi nói: “Được, tôi sẽ thảo luận việc này ngay bây giờ với bạn bè tôi ở Sài Gòn“.
Khi đến Sài Gòn, tôi mướn khách sạn gần nhà Nguyễn Đình Huy và đi bộ đến nhà anh ấy. Phạm Thái đã đến trước tôi. Cả anh ấy và Huy đều không thấy điều này sẽ xảy ra và đều bối rối. Anh Nguyễn Tấn Trí, người từ Hoa Kỳ sang để giúp tổ chức hội nghị cũng có mặt ở đó.
Từ phải qua: GS Young, ông Nguyễn Tấn Trí, Trần Văn Liêm và Cao Minh Châu. Ảnh chụp năm 1993, hai ông Liêm và Trí trở về Mỹ sau khi bị kết tội ở Việt Nam vì đã giúp tổ chức hội thảo “Phong trào Thống nhất Dân tộc và Xây dựng Dân chủ”. (Nguồn: GS Stephen Young gửi Tiếng Dân)
Anh Phạm Thái cho biết, cảnh sát đã gọi điện vào sáng hôm đó để thông báo rằng việc đặt phòng khách sạn cho hội nghị đã bị hủy bỏ.
Đang ngồi im lặng, anh Huy đột nhiên nói chậm rãi và nhấn mạnh: “Người Trung Quốc!”.
Tôi biết anh ấy nói đúng vì chúng tôi đã nắm tổng quát tất cả các căn bản của Đảng Cộng sản Việt Nam nhưng lại không nghĩ đến sự can thiệp của Trung Quốc.
Phạm Thái nói với vẻ mặt nghiêm túc: “Lần này sẽ có việc bắt giữ”.
Tôi nói “Hủy rồi. Vậy thôi. Chúng ta phải đợi và xem chuyện gì xảy ra tiếp theo“.
Sau đó, tôi được một nguồn tin từ Đảng Cộng sản Việt Nam cho biết vào lúc 10 giờ sáng hôm đó, Tướng Lê Đức Anh, Chủ tịch nước Việt Nam, khi đó đang thăm Bắc Kinh, đã gọi điện từ Bắc Kinh với chỉ thị hủy bỏ hội nghị.
Trước đó, khoảng một nửa Bộ Chính trị ủng hộ sáng kiến mà chúng tôi đề xuất, nhưng khi lời kêu gọi của Lê Đức Anh, mọi người đều ủng hộ ông Chủ tịch nước, là người rõ ràng được sự ủng hộ của Trung Quốc trong việc ngăn chặn sự nghiêng về phía người Mỹ và một môi trường chính trị cởi mở hơn ở Việt Nam.
Tôi từ nhà anh Huy trở về khách sạn. Khi bước vào sảnh, một cậu trông rất lo lắng đi đến từ phía sau quầy đăng ký và đưa cho tôi một chiếc phong bì bằng cả hai tay. Lên phòng, tôi mở lá thư ra. Đó là một mẫu giấy “mời làm việc” với cảnh sát di trú vào sáng hôm sau, lúc 9 giờ với tên tôi – Stephen Young – được viết tay vào chỗ trống trên mẫu đơn.
Theo lịch trình, tôi phải đi Singapore vào sáng hôm sau để họp tại Bộ Ngoại giao ở đó vì tôi là Lãnh sự danh dự của Singapore tại Minnesota. Sáng hôm đó, tôi đóng hành lý và xuống ăn sáng. Khi tôi ngồi vào bàn, hai cảnh sát mặc thường phục kéo ghế đến ngồi cùng tôi.
Họ hỏi: “Sáng nay anh có đi làm việc cùng với chúng tôi không?”
Tôi nói: “Không, trưa nay tôi phải đi Singapore”.
Một người nói: “Không, anh không đi [Singapore]. Anh sẽ đi cùng chúng tôi. Chúng tôi có taxi đang đợi anh“.
Vì vậy, tôi dành phần còn lại của ngày hôm đó và hầu hết thời gian tiếp theo để “làm việc” với cảnh sát di trú.
Các cuộc thảo luận của chúng tôi – tất cả đều bằng tiếng Việt – khá thú vị. Tôi bị buộc tội vu khống Đảng Cộng sản và Chính phủ trong bài bình luận của tôi trên báo Washington Post. Họ có một tập hồ sơ dày ba inch, màu đỏ, có ba khoen là hồ sơ về tôi. Cuối cùng, tôi đã thương lượng để thú nhận; họ bắt tay tôi và cho tôi đến sân bay để bắt chuyến bay đến Bangkok.
* * *
Một trao đổi có nội dung như sau:
“Đối tác đối thoại” chính (là người thẩm vấn?) Thiếu tướng Phan Đông với nụ cười nịnh nọt và chỉ tay vào tôi nói: “Ông Stephen, ông thật may mắn”.
Tôi hỏi “Tại sao?”
Ông trả lời: “Bởi vì tôi đã quyết định tha thứ cho ông về tất cả những tội ác mà ông đã gây ra cho người Việt Nam khi ông là cố vấn ở tỉnh Vĩnh Long năm 1968”.
Tôi quyết định trả miếng nên đã trả lời: “Anh à, anh cũng rất may mắn đấy”.
Với vẻ mặt vô cùng ngạc nhiên, Thiếu tướng Phan Đông hỏi: “Tại sao?”
Tôi liền chỉ tay vào mặt anh ta và nói: “Anh à, tôi quyết định tha thứ cho Đảng của anh về mọi tội ác mà Đảng đã gây ra cho dân tộc vợ tôi!”
Có một sự im lặng sững sờ trong phòng. Tôi mừng vì đã đẩy lùi được. Một người lính trẻ đứng sau Thiếu tướng Đông, cầm khẩu AK 47, cười toe toét với tôi.
Sáng hôm sau khi tôi trở lại làm việc, Thiếu tướng Phan Đông cúi người qua bàn, đặt tờ khai trước mặt tôi, người trợ lý nói: “Ký vào đây là được về”.
Tôi hỏi: “Nếu tôi không ký thì sao?”
Ông ta mỉm cười và ngọt ngào nói: “Ông có thể ở lại Việt Nam trong một thời gian dài, rất dài”.
Tôi đã xem xét và quyết định không ký.
Bản thú tội đã xác nhận rằng, Nguyễn Đình Huy và Phạm Thái là những người không trung thực và vô đạo đức; rằng chưa bao giờ có một phong trào nào; rằng tất cả những gì họ nói đều là dối trá.
Tôi ném lại tờ giấy cho Thiếu tướng Phan Đông và nói: “Tôi không ký đâu”.
Người trợ lý hỏi: “Tại sao không?”
Tôi nói: “Bởi vì điều đó không đúng!”
Ba người thẩm vấn tôi đều sửng sốt và nhìn nhau, rõ ràng đang nghĩ “Thằng ngốc này bị sao thế – nó quan tâm đến sự thật à?”
Sau đó tôi nói: “Nếu anh đưa cho tôi thứ gì đó đúng sự thật thì tôi sẽ ký”.
Có một khoảng im lặng dài. Tôi hỏi: “Chúng ta đã đàm phán (thương lượng) chưa?”
Sau một hồi im lặng, người trợ lý hỏi: “Theo anh thì điều gì là đúng?”
Tôi nói: “Với tôi, sự thật là sáng hôm qua chính phủ của các ông đã thay đổi quyết định và quyết định dừng hội nghị. Đó là quyền của họ để làm những gì họ muốn. Tôi không làm gì sai. Tôi đã thực hiện tất cả những gì phía các ông yêu cầu, ngoại trừ việc Tổng thống Nixon [không] đồng ý đến. Tôi không có sai sót gì để thú nhận”.
Vì vậy, tôi lấy bút ra (tôi là một luật sư có kinh nghiệm soạn thảo văn bản) và bắt đầu chỉnh sửa bản thú tội, đưa cho họ một tuyên bố mà họ có thể sử dụng một cách nghiêm túc và tuyên bố đó không có nghĩa là tôi phải đồng ý với bất kỳ điều gì, ngoại trừ việc vi phạm quy định về thị thực của họ (dù sao thì đó cũng là lỗi của ông Đàm nhưng tôi quyết định bỏ qua).
Sau khi chúng tôi thống nhất về văn bản, tôi đã ký vào bản thú tội.
Biên bản vi phạm với chữ ký của ông Stephen Young. (Nguồn: GS Stephen Young gửi Tiếng Dân)
Sau đó, một người đàn ông có chức vụ rất cao, bước vào. Thiếu tướng Phan Đông đứng lên và lễ phép chào người mới đến, người này ở độ tuổi 50, trông rất lực lưỡng so với một người Việt Nam bình thường. Ông ta không tự giới thiệu và tôi không bao giờ biết tên ông ta.
Ông ta nói rằng, sau một buổi làm việc với tôi, một trong ba điều sau sẽ xảy ra:
1) Người được mời sẽ bị đưa ra tòa để xét xử và bỏ tù;
2) Người được mời sẽ bị tuyên bố là người không được hoan nghênh và bị trục xuất khỏi Việt Nam; hoặc
3) Tất cả chúng tôi sẽ đồng ý rằng chúng tôi đã có một cuộc thảo luận tốt đẹp, bắt tay nhau và mỗi người đi một con đường.
Ông ấy đã quyết định đưa cho tôi lựa chọn thứ ba.
Tôi đã đến sân bay kịp giờ để đón kịp chuyến bay tới Bangkok ngày hôm đó.
* * *
BTV Tiếng Dân: Dưới đây là lộ trình 6 giai đoạn, do GS Stephen B. Young soạn thảo hồi tháng 10 năm 2024, sau khi ông được một người ở Hà Nội đề nghị. Lộ trình này cũng đã được chuyển cho một số người trong nước, trước khi tân TBT Tô Lâm nói về “Kỷ nguyên mới – Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam”.
Giai đoạn 1: Tháng 1 năm 2025 – Tháng 7 năm 2025
Khôi phục lại đạo đức tổ tiên của dân tộc Việt Nam bới vì “việc nhân nghĩa cốt ở yên dân” (Bình Ngô Đại Cáo).
a. Đảng Cộng sản Việt Nam ghi nhận, áp dụng chủ trương không trừng phạt và đối thoại với người Việt Nam không Cộng sản
b. Người Việt Nam không Cộng sản xem xét và áp dụng chính sách không trừng phạt và đối thoại với các đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam
Giai đoạn 2: Tháng 8 năm 2025 – tháng 12 năm 2025
Thiết lập:
a. Phong trào xã hội mới nhằm đoàn kết nhân dân và quảng bá triết lý Việt nguyên thủy của tổ tiên, và
b. Phong trào liên tôn giáo nhằm phát huy đức tính nhân nghĩa – Phong Trào Liên Tôn ủng hộ đạo đức nhân nghĩa cho toàn dân.
Giai đoạn 3: Tháng 1 năm 2026 – Tháng 7 năm 2026
a. Hội nghị, tọa đàm về vai trò của các đơn vị khu vực tư nhân trong việc giải quyết những khó khăn về kinh tế, xã hội, giáo dục của Việt Nam nhằm chuẩn bị cho quá trình hiện đại hóa toàn diện của Việt Nam theo hướng của Singapore và Hàn Quốc. Những người tham gia bao gồm tất cả người Việt với những quan điểm tôn giáo và chính trị đa dạng.
b. Thành lập các tổ chức tư nhân, phụng vụ, phi chính trị dành cho các tín đồ Phật giáo, Công giáo, Tin Lành, Hòa Hảo, Cao Đài.
c. Công nhận các tổ chức lao động độc lập
d. Công nhận các câu lạc bộ có tổ chức (Clubs) bất bạo động, khoan dung, thể hiện các quan điểm chính trị và văn hóa khác nhau. Những câu lạc bộ như vậy không được phép là đảng phái chính trị hoặc tham gia bầu cử.
e. Ghi nhận các tổ chức xã hội dân sự và các tổ chức thành viên góp phần nâng cao hoạt động giáo dục, y tế công cộng, thể thao và thanh niên nhằm xây dựng đạo đức tốt đẹp Việt Nam – Đạo lý Việt
f. Hàng năm ghi nhận những thành tựu của Đảng Cộng sản trong việc đấu tranh giành độc lập của Việt Nam và thúc đẩy bình đẳng kinh tế – xã hội
Giai đoạn 4: Năm 2027
Tổ chức bầu cử chính quyền cấp xã
a. Lãnh đạo do các câu lạc bộ, và do ban tổ chức hội nghị đề xuất để đảm nhận chức vụ sẽ được Mặt trận Tổ quốc bảo trợ.
b. Tất cả các thành viên của ngành cảnh sát công an phải từ bỏ Đảng Cộng sản
c. Những người không cộng sản sẽ được dành cho 1/4 số bộ trưởng trong nội các.
d. Các công ty nhà nước sẽ được tư nhân hóa
e. Các công ty tư nhân sẽ thông qua nghị quyết quản lý để mỗi công ty đó tuân theo các nguyên tắc của chủ nghĩa tư bản đạo đức nhằm trao quyền và làm giàu cho người dân Việt Nam
Giai đoạn 5: Năm 2028–2029
a. Tổ chức bầu cử Quốc Hội với sự tham dự của thành viên các Câu lạc bộ, các ban tổ chức hội nghị, lãnh đạo các tổ chức, hiệp hội xã hội dân sự được Mặt trận Tổ quốc bảo trợ làm ứng cử viên.
b. Tất cả sĩ quan quân đội và thẩm phán phải từ chức khỏi Đảng Cộng Sản.
c. Hoàn toàn tự do báo chí và tôn giáo, với điều kiện chính phủ có thể thực hiện các biện pháp theo pháp luật chống lại các mối đe dọa thực sự đối với an ninh quốc gia và sự gắn kết xã hội
d. Tất cả các đảng viên Đảng Cộng sản đã nghỉ hưu, và sau đó sẽ rời khỏi chính phủ và Đảng Cộng sản sẽ được trả lương hưu bổng.
Giai đoạn 6: Năm 2029
a. Sửa đổi hiến pháp để bảo đảm đa nguyên chính trị
1. Câu lạc bộ có thể trở thành đảng phái chính trị.
2. Các tổ chức, hiệp hội xã hội dân sự có thể tài trợ cho các đảng chính trị và ứng cử viên
b. Mặt trận Tổ Quốc chấm dứt nhiệm vụ đề cử ứng viên vào các chức vụ chính trị
c. Hệ thống bồi thẩm đoàn được áp dụng cho tất cả các vụ án tư pháp trong đó quan điểm hoặc hoạt động chính trị bị cảnh sát, công an bắt giữ.
Stephen B. Young
Nguốn: https://baotiengdan.com/2025/10/10/chuyen-bay-gio-moi-ke-no-luc-hoa-giai-bat-thanh-voi-nhung-nguoi-cong-san-hon-30-nam-truoc-phan-cuoi/ các ngày 8-9-10/10/2025
Be the first to comment