Thực Trạng Giáo Phận Vinh

Giáo phận Vinh từ xưa vốn nổi tiếng là “pháo đài” của Giáo hội Công giáo tại Việt Nam. Mảnh đất miền Trung đầy nắng gió này đã sinh ra biết bao lớp tín hữu kiên cường, sẵn sàng chịu đựng gian khó để giữ vững đức tin. Thế nhưng, trong vài năm gần đây, giáo phận ấy không còn toát lên hình ảnh hiệp nhất và mạnh mẽ như trước. Thay vào đó, những cuộc tranh cãi, những tiếng xì xào, thậm chí cả sự ngờ vực và chia rẽ đã len lỏi vào cộng đoàn. Và tâm điểm của cơn khủng hoảng này chính là nhân vật Hồ Hữu Hòa – một người từng hành nghề thầy bói, dính án môi giới hối lộ trong đại án tham nhũng, rồi bất ngờ khoác áo linh mục trong hoàn cảnh đầy mờ ám.

Câu chuyện về Hồ Hữu Hòa chẳng những khiến giáo dân Vinh chấn động mà còn chạm đến uy tín của giám mục đương nhiệm – Đức cha Alphonse Nguyễn Hữu Long, lôi kéo theo cả cha Gerardo Nguyễn Nam Việt (cựu chưởng ấn giáo phận) và gợi lại bóng dáng cha Anthony Đặng Hữu Nam – linh mục nổi tiếng với những dấn thân xã hội.

1. Hồ Hữu Hòa – từ thầy phong thủy đến “linh mục dõm”

Ít ai ngờ, người đang khoác áo linh mục hôm nay từng một thời là thầy phong thủy có tiếng trong giới quan chức miền Trung. Hồ Hữu Hòa đi lại trong những ngôi nhà quan quyền, xem đất, xem mồ mả, tính vận hạn. Nhờ mối quan hệ đó, Hòa có tiền, có chỗ dựa, nhưng cũng chính vì vậy mà tên tuổi của anh ta gắn với đủ loại thị phi.

Đỉnh điểm, năm 2021, Hòa xuất hiện trong đại án Vũ “Nhôm” – một trong những vụ án tham nhũng đình đám nhất trong giới công an. Tại tòa, Hòa bị xác định là kẻ môi giới hối lộ giữa Phan Văn Anh Vũ (tức Vũ “Nhôm”) và Nguyễn Duy Linh, cựu Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Tình báo. Số tiền hối lộ lên tới 5 tỷ đồng. Bản án dành cho Hòa là 2 năm 8 tháng tù. Nhưng do thời gian tạm giam đã trùng với án phạt, Hòa được thả tự do ngay tại phiên tòa.

Chỉ hơn một năm sau, vào cuối năm 2022, cái tên Hồ Hữu Hòa lại gây choáng váng dư luận, lần này không phải trong phòng xử án mà trong nhà thờ. Hòa bất ngờ được phong phó tế (8/9/2022) rồi linh mục (7/12/2022) tại Giáo phận Maasin, Philippines. Điều khiến mọi người sốc không chỉ vì quá khứ tai tiếng của Hòa, mà còn vì không hề có dấu vết nào cho thấy anh ta từng trải qua quá trình đào tạo thần học nghiêm túc tại một chủng viện chính thống.

Với lý lịch đó, việc Hòa khoác áo linh mục bị coi là trái ngược hoàn toàn với giáo luật và truyền thống. Và trong mắt giáo dân Vinh, anh ta chẳng qua chỉ là một “linh mục dõm” – một sự ô nhục cho phẩm giá linh mục.

2. Đức cha Alphonse Nguyễn Hữu Long – vị giám mục trong tâm bão

Trong mọi vụ việc, người chịu trách nhiệm cuối cùng vẫn là giám mục giáo phận. Thế nên, khi Hồ Hữu Hòa được truyền chức trong sự mờ ám, mọi ánh mắt đổ dồn về Đức cha Long. Đáng lẽ ngài phải là người giải thích minh bạch để trấn an cộng đoàn. Nhưng ngày 15/2/2023, ngài công bố một “Thư Làm Sáng Tỏ”, thay vì làm sáng tỏ, bức thư lại bị hiểu như một động thái đổ hết trách nhiệm cho cha Gerardo Nguyễn Nam Việt, lúc ấy từng là chưởng ấn phụ trách văn thư.

Sóng gió càng dâng cao khi lá thư giải trình của cha Việt gửi cho Đại diện Tòa Thánh bị lộ ra. Trong thư, cha Việt khẳng định mình chỉ làm giấy tờ theo lệnh trực tiếp của Giám mục. Như một nhát dao thứ hai, lá thư này khoét sâu vào hình ảnh của Đức cha Long, biến ngài thành người vừa đứng sau vụ việc, vừa chối bỏ trách nhiệm khi sự thật vỡ lở.

Giáo dân thì thầm, linh mục bàn tán, uy tín của ngài suy giảm trầm trọng. Nhiều người tin rằng con đường duy nhất để chấm dứt khủng hoảng là Đức cha Long phải nghỉ hưu sớm hoặc được Vatican điều chuyển.

3. Cha Gerardo Nguyễn Nam Việt – chưởng ấn buộc phải minh oan

Trong bóng tối của vụ việc, cha Việt là người chịu nhiều áp lực nhất. Với chức vụ chưởng ấn, ông chính là người ký giấy giới thiệu cho Hồ Hữu Hòa. Nhưng với danh dự bị xúc phạm, cha Việt phải viết một lá thư dài gửi Đại diện Tòa Thánh để khẳng định rằng: ông chỉ là người thi hành mệnh lệnh, không hề tự ý làm giả hay mờ ám. (Xin xem bên dưới)

Dẫu vậy, khi sự việc đã đến tai dư luận, con đường trở lại vai trò hành chính của cha Việt xem như đã khép lại. Danh dự cá nhân bị tổn thương, uy tín không còn nguyên vẹn. Điều duy nhất ông có thể giữ là chức linh mục và một đời sống âm thầm nơi một giáo xứ nhỏ

Cha Anthony Đặng Hữu Nam – tiếng nói lương tâm giữa sóng gió

Khác hẳn với Hồ Hữu Hòa – một kẻ xuất thân mờ ám, cha Anthony Đặng Hữu Nam đã từ lâu khẳng định tên tuổi của mình trong cộng đoàn Công giáo Vinh và cả xã hội Việt Nam. Ngài nổi tiếng vì sự dấn thân không ngại nguy hiểm: từ việc đứng lên phản đối Formosa xả thải làm ô nhiễm biển miền Trung năm 2016, đến những lần công khai lên tiếng về công lý, về quyền lợi của người nghèo, và cả sự bất công trong đời sống xã hội.

Những hoạt động ấy biến cha Nam thành một cái gai trong mắt chính quyền, và cũng là một thách thức đối với một số thành phần trong hàng giáo phẩm vốn thiên về xu hướng an toàn, tránh đối đầu. Dưới thời Đức cha Long, cha Nam nhiều lần bị kỷ luật, bị hạn chế mục vụ, thậm chí có giai đoạn phải rời giáo xứ để sống gần như bị cô lập. Nhưng càng bị trù dập, cha Nam lại càng được giáo dân thương mến. Với họ, ngài là hình ảnh của một linh mục dám “sống như một mục tử” – không chỉ giảng dạy trong nhà thờ mà còn dấn thân bảo vệ đàn chiên ngoài đời.

Chính trong cơn bão Hồ Hữu Hòa, hình ảnh cha Nam lại một lần nữa nổi bật lên. Một bên là “linh mục dõm” – khoác áo trong tai tiếng, gắn với quyền lực và tiền bạc; một bên là cha Nam – một linh mục thật sự, từng chịu tù đày, từng chịu cấm cản, nhưng vẫn giữ được lòng dân. Sự đối lập ấy khiến giáo dân dễ dàng so sánh và càng mất niềm tin vào người giám mục đương nhiệm, đồng thời củng cố thêm chỗ đứng của cha Nam trong tâm thức cộng đoàn.

Vatican, với tính thận trọng cố hữu, có thể sẽ không bao giờ chính thức trao cho cha Nam vai trò lãnh đạo giáo phận, bởi sự dấn thân xã hội của ngài dễ bị xem là “nhạy cảm chính trị”. Nhưng trong lòng dân Chúa, cha Nam vẫn mãi là một tiếng nói của lương tâm, một nhân chứng sống động cho tinh thần Tin Mừng giữa thời cuộc đầy biến động.

4. Giáo phận Vinh – một vết rạn khó lành

Câu chuyện về Hồ Hữu Hòa không chỉ dừng lại ở một cá nhân, cũng không chỉ là cuộc tranh cãi giữa cha Việt và Đức cha Long. Nó bộc lộ một vết rạn lớn trong toàn thể giáo phận Vinh. Từ một cộng đoàn vốn nổi tiếng đoàn kết, nay giáo phận chia rẽ thành nhiều phe: phe ủng hộ giám mục, phe ngả về cha Nam, và một bộ phận hoang mang, mất niềm tin sau vụ việc Hồ Hữu Hòa.

Người giáo dân bình thường vốn luôn tin tưởng vào sự trong sáng của hàng giáo phẩm, nay phải đối diện với câu hỏi nhức nhối: Liệu sự thật có bị che giấu? Liệu sự hiệp thông có còn nguyên vẹn? Niềm tin ấy lung lay, và khi niềm tin lung lay, sự hiệp nhất vốn là sức mạnh của Giáo hội cũng bị đe dọa.

Trong bối cảnh đó, khả năng cao Vatican sẽ phải can thiệp. Có hai kịch bản:

Mạnh tay – thay giám mục, đưa người mới về để dập tắt khủng hoảng, gửi thông điệp rõ ràng rằng Giáo hội không bao che cho sự mờ ám.

Dàn xếp êm – giữ nguyên nhân sự, nhưng đưa ra những biện pháp trấn an, làm dịu dư luận, để thời gian làm lành vết thương.

Dù kịch bản nào xảy ra, sự chia rẽ đã in dấu. Vinh sẽ mất rất lâu để hàn gắn. Niềm tin, một khi đã sứt mẻ, không thể chỉ lấy vài văn bản hành chính mà khôi phục được. Nó đòi hỏi một tiến trình dài – một sự can đảm nói sự thật, một tinh thần khiêm tốn thừa nhận sai lầm, và một bàn tay mới có khả năng xoa dịu những vết thương trong cộng đoàn.

“Thực Trạng Giáo Phận Vinh” hôm nay là một bức tranh tối nhiều hơn sáng:

– Một Hồ Hữu Hòa – từ thầy bói quan chức, dính án môi giới hối lộ trong đại án Vũ “Nhôm”, nay khoác áo linh mục trong tai tiếng.

– Một Đức cha Long – vị giám mục trong tâm bão, uy tín rạn vỡ, nguy cơ phải ra đi trước tuổi.

– Một cha Việt – chưởng ấn buộc phải thanh minh để giữ danh dự.

– Một cha Nam – tiếng nói lương tâm được lòng giáo dân nhưng vẫn bị kìm kẹp.

– Và một giáo phận Vinh – nơi từng là niềm tự hào, nay trở thành vết thương nhức nhối trong lòng Giáo hội.

Tất cả đều đang chờ một quyết định từ Tòa Thánh. Nhưng có một điều chắc chắn: sau cơn khủng hoảng này, Giáo phận Vinh sẽ không bao giờ còn như trước.

* * *

Dưới đây là bản dịch tiếng Việt đầy đủ từ lá thư của Linh mục Gerardo Nguyễn Nam Việt gửi Đức Tổng Giám mục Marek Zalewsky (Đại diện Tòa Thánh tại Việt Nam):

⸻

Phước Thành, ngày 10 tháng 6, 2023

Kính gửi Đức Tổng Giám mục Marek Zalewsky
Đại diện Tòa Thánh tại Việt Nam
55 Waterloo Street #09-01
Singapore 187954

Kính Đức Cha,

Vâng lời Đức Cha, vào ngày 25 tháng 2 năm 2023, con đã báo cáo những thông tin Đức Cha yêu cầu liên quan đến việc ban Bí tích Truyền Chức Thánh cho ứng sinh Gioan Baotixita Hồ Hữu Hòa.

Khi ấy, một mặt vì áp lực tâm lý và tinh thần, mặt khác vì lợi ích của giáo phận và danh dự cá nhân của Đức Cha Alphong Nguyễn Hữu Long, con đã không giải thích sự việc một cách sáng tỏ. Con đã im lặng, thậm chí chấp nhận mất mát riêng, để bảo vệ sự hiệp nhất và hiệp thông giữa Giám mục và các linh mục trong giáo phận. Nhưng rõ ràng, sự im lặng của con không làm cho tình hình tốt hơn. Vì vậy, sau thời gian cầu nguyện và suy xét, hôm nay con muốn giải thích rõ ràng và đầy đủ hơn một số điểm trong bản báo cáo trước đây (25/2/2023).

Trước hết, con xin khẳng định: tất cả hai lá thư giới thiệu (diacon và linh mục) cấp cho ứng sinh JB Hồ Hữu Hòa không phải giả mạo; bởi vì chúng được ban hành từ văn phòng Tòa Giám mục dưới quyền Đức Cha Alphong, Giám mục giáo phận.

Như Đức Cha biết, chức trách chính của con là chưởng ấn, công chứng viên và thư ký tòa giám mục, phụ trách soạn thảo và lưu trữ văn kiện, đồng thời xác nhận chữ ký. Có rất nhiều văn bản hằng ngày mà Đức Cha Alphong không ký trực tiếp, nhưng ngài ủy quyền cho con ký thay tại văn phòng Giám mục; và dĩ nhiên con phải ký để xác nhận. Hai lá thư giới thiệu truyền chức rơi vào trường hợp này. Con ý thức rõ tầm quan trọng của thư giới thiệu và không thể tự ý ban cho một ứng sinh mà không có phép rõ ràng từ Giám mục giáo phận.

Con biết, và nhiều người cũng biết, ứng sinh JB Hòa đã có mối quan hệ thân thiết với Đức Cha Alphong khi ngài còn là Giám mục phụ tá của Giáo phận Hưng Hóa cho đến khi trở thành Giám mục giáo phận Vinh. Ứng sinh JB Hòa đã gặp Đức Cha Alphong nhiều lần tại tư gia của ngài ở Tòa Giám mục cũng như hai lần tại trụ sở của Hội Truyền Giáo Việt Nam ở TP. Hồ Chí Minh, trước và sau khi JB Hòa được truyền chức linh mục. Nhiều lần chính JB Hòa nói với con rằng anh ta đã gặp Đức Cha Alphong và được khuyến khích, hứa sẽ giúp giấy tờ để được truyền chức. Con đã hỏi Đức Cha Alphong, và ngài bảo con lo phần giấy tờ cho JB Hòa. Con đã nhận đó là ý chỉ của Giám mục nên con soạn thư giới thiệu và công khai trao cho JB Hòa tại văn phòng Tòa Giám mục.

Vì vậy, con xin một lần nữa làm rõ:

1. Những cáo buộc chống lại con, cho rằng con làm thư giới thiệu với mục đích xấu, hoàn toàn vô căn cứ và ác ý.
2. Lý do con làm các thư trên là theo lệnh của Đức Cha Alphong; con chỉ là người thi hành và làm theo bổn phận, trách nhiệm, tuyệt đối không có lạm dụng hay mờ ám gì.
3. Tất cả các thư này do chính con làm, không có sự hợp tác, tác động hay ảnh hưởng của bất kỳ ai.

Kể từ ngày 15/2/2023, khi Đức Cha Alphong công bố “Thư Làm Sáng Tỏ”, đã bốn tháng nay, con luôn sống trong áp lực tinh thần nặng nề, bị chế nhạo, chê bai, và lên án công khai. Danh dự của con bị xúc phạm. Hôm nay, con buộc lòng phải báo cáo sự thật đúng theo bản chất sự việc để Tòa Thánh được rõ.

Con luôn đặt bản thân dưới sự phán xét của Tòa Thánh và Đức Giám mục giáo phận, trong hy vọng sự việc sớm được sáng tỏ và giải quyết trong Sự Thật và Công Lý.

Con xin long trọng tuyên bố những điều trên là sự thật và con chịu trách nhiệm trước Thiên Chúa và Giáo hội về những gì con đã viết.

Kính thư,

Rev. Gerardo Nguyễn Nam Việt
Linh mục Giáo phận Vinh

Lê Thanh Tùng
Quan sát từ Washington DC

Theo https://www.baoquocdan.org ngày 29.8.25