“Hòa Bình cho Gaza” – tranh của Heba Zagout. (Hình chụp lại từ IG @zagoutheba zagoutheba)
1. Refaat Alareer
Vào ngày 6 tháng 12, 2023, nhà thơ, nhà văn, giáo sư văn học và nhà hoạt động xã hội được yêu mến người Palestine Refaat Alareer đã thiệt mạng trong một cuộc không kích từ Israel cùng với người anh, em gái và bốn đứa con của họ.
Trong tuần để tang kể từ đó, những lời tri ân dành cho cuộc đời, sự nghiệp viết lách và các hoạt động nghệ thuật tích cực của Alareer đã tràn ngập khắp nơi trên thế giới. Nhiều lời tri ân được đăng cùng với bài thơ cuối cùng “Nếu tôi phải chết” được ông đăng trên Twitter của mình vào ngày 1 tháng 11 năm 2023. Cho đến nay, bài thơ chia tay như một điềm báo đau lòng của Alareer hiện đã được dịch sang hơn 40 thứ tiếng; được đọc trên các sân khấu thế giới và được viết trên các bức tường sân ga tàu điện; được in trên các biểu ngữ, bảng hiệu, cờ và diều, được giương cao trong các cuộc biểu tình đòi ngưng bắn trên khắp thế giới.
“Nếu Tôi Phải Chết”
Nếu tôi phải chết,
bạn hãy sống kể câu chuyện của tôi
bán đồ đạc của tôi
mua một mảnh vải
và sợi dây,
(nhuộm vải trắng thết dải đuôi dài)
để khi một đứa trẻ lạc đâu đó giữa Gaza
ngước nhìn lên mắt thiên đường
cố tìm người cha biệt tăm trong biển lửa—
ra đi chưa giã biệt ai —
kể cả máu mủ — hay với chính bản thân —
em sẽ nhìn thấy con diều, con diều bạn đã thả hộ tôi, bay cao trên trời
trong một khoảnh khắc, em tin thiên thần đang ở đó
ban phát thương yêu.
Nếu tôi phải chết
hãy để cái chết đan hy vọng
là câu chuyện.
Refaat Alareer không phải là câu chuyện duy nhất. Theo PCBS, Israel đã sát hại trên 60 (*) nhà văn & nghệ sĩ ở Gaza kể từ ngày 7/10/2023. Họ—cũng giống như hơn 95 nhà báo Palestine bị giết ở Gaza (**) khi đang làm nhiệm vụ; giống như hàng trăm thiện nguyện viên đến Gaza cứu trợ bị hỏa tiễn Isarael bắn chết, giống như gần 34,000 (***) người dân vô tội bị thảm sát mỗi ngày, mỗi người trong họ đều là một câu chuyện, mỗi cuộc đời đều xứng đáng được ghi kể lại.
* * *
2. Heba Abu Nada
Hiba Kamal Abu Nada, Nhà thơ và tiểu thuyết gia người Palestine. (Hình chụp lại trên mạng xã hội X)
Heba Abu Nada là một tiểu thuyết gia, nhà thơ và nhà giáo dục, một nhân vật được yêu mến trong cộng đồng văn học Palestine và là tác giả của cuốn tiểu thuyết “Oxy không dành cho người chết”. Cô bị giết chết trong một cuộc không kích của Israel vào miền nam Gaza ngày 20 tháng 10 năm 2024, khi vừa tròn 32 tuổi.
Chỉ hơn 10 ngày trước khi mất mạng, trên Facebook của mình, cô viết: “Đêm của Gaza tối tăm ngoài ánh sáng của tên lửa, yên tĩnh ngoài tiếng bom, kinh hoàng ngoài niềm an ủi của lời cầu nguyện, đen mịt ngoài ánh sáng của các linh hồn lên trời. Chúc ngủ ngon, Gaza.”
Abu Nada được đào tạo tại Đại học Hồi giáo Gaza, nơi cô lấy bằng cử nhân hóa-sinh. Cô tiếp tục nhận bằng thạc sĩ tại Đại học Al-Azhar, Gaza. Năm 2017, Abu Nada đã giành được Giải thưởng Sharjah Sáng tạo Ả Rập với tác phẩm “Oxy Không Dành cho Người Chết”.
Bài thơ cuối cùng sau đây của cô được Huda Fakhreddine dịch từ nguyên bản tiếng Ả Rập sang tiếng Anh, dịch nhanh sang tiếng Việt.
Ta Ban Cho Ngươi Sự Lành
1.
Ta ban cho ngươi nơi nương tựa
trong tiếng khẩn cầu giữa lời kinh đêm
Ta ban phúc lành cho khu phố nép mình dưới đỉnh tháp
hãy bảo vệ họ
thoát khỏi tên lửa kể từ thời điểm này
đó là lệnh được vị tướng ban ra
cho đến khi trở thành một cuộc thảm sát.
Ta ban cho ngươi và đám trẻ của ngươi nơi ẩn náu,
những hình hài bé nhỏ
không đủ sức mạnh đổi hướng tên lửa
trước khi chúng hạ cánh
chứng kiến nụ cười trẻ thơ.
2.
Ta ban cho ngươi và lũ trẻ của ngươi chốn dung thân,
các em bé đang ngủ say như gà con trong tổ.
Chúng không bước đi trong giấc ngủ hướng tới giấc mơ.
Chúng biết cái chết đang rình rập bên ngoài.
Nước mắt mẹ giờ đây là cánh bồ câu
bám theo sau, bám theo
những chiếc quan tài.
3.
Ta ban cho cha,
người cha của những đứa trẻ gắng giữ căn nhà thẳng đứng
không chao ngả theo đạn bom.
Ông cầu nguyện vào lúc chết:
“Xin hãy mở lòng thương xót chúng tôi. Xin cho tôi một phút.
Vì bọn nhỏ, tôi đã học yêu cuộc sống.
Xin cho chúng một cái chết
đẹp tựa tuổi thơ chúng.”
4.
Ta ban phước cho ngươi
thoát khỏi đau đớn và cái chết,
trú ẩn an toàn trong vinh quang cuộc bao vây,
núp trong bụng cá voi.
Đường phố của chúng ta tôn vinh Chúa Trời
với từng quả bom dội xuống.
Cùng lời cầu nguyện cho các giáo đường
và các ngôi nhà.
Mỗi quả bom rơi xuống ở phía Bắc,lời tụng niệm
dâng lên ở phía Nam.
5.
Ta ban cho ngươi sự lành
khỏi sự tổn thương và sự dữ.
Từ những dòng kinh sử thiêng liêng
Ta che chở những quả cam khỏi chất phốt-pho
các bóng mây khỏi những cụm khói đen cao ngút.
Ta ban cho ngươi chốn dung thân trong sự hiểu biết
rằng đám bụi này rồi sẽ tan đi,
và những người đã từng yêu nhau và chết cùng nhau
một ngày nào đó, sẽ cười.
* * *
3. Fathi Ghaben
Ngày 25 tháng 2, 2024, người họa sĩ nổi tiếng là cây cọ trụ cột của cộng đồng hội họa Palestine, Fathi Ghaben đã qua đời ở Gaza sau khi thỉnh cầu rời khỏi vùng đất chiến tranh để điều trị y tế khẩn cấp của ông đã bị chính quyền Israel làm ngơ.
Được mệnh danh là Van Gogh của Gaza, Ghaben đã vật lộn những ngày cuối đời vì các bệnh hô hấp liên quan đến ngực và phổi — hậu quả của việc hít khói từ bom đạn tàn phá Gaza — ông qua đời ở tuổi 77 vì không được điều trị dưới hệ thống chăm sóc sức khỏe tồi tàn ở vùng khói lửa bất chấp nhiều lời kêu gọi từ gia đình, cộng đồng và bộ văn hóa Palestine, yêu cầu chính quyền Isarael cho Ông rời khỏi vùng đất chiến tranh để đi điều trị y tế khẩn cấp.
Trong một video được một người thân tải lên Facebook vào ngày 19 tháng 2 với nỗ lực tuyệt vọng cho thấy sự cấp thiết cần được rời Gaza để cứu mạng sống của Ông, người ta thấy người họa sĩ yếu đuối đang ho dữ dội và khó thở. Trước camera, ông nói: “Tôi nghẹt thở. Tôi muốn thở, tôi muốn thở…” một cụm từ mà Ông lặp đi lặp lại cho đến khi không thể nói nỗi nữa…
Trong một tuyên bố trước đó, Bộ văn hóa Palestine cho biết ông Ghaben cần phải ra nước ngoài “để hoàn tất tiến trình điều trị do thiếu thuốc và oxy ở Gaza, nhưng chính quyền chiếm đóng không cho phép ông rời khỏi Dải Gaza”.
Chụp lại từ trang facebook Art for Palestine. Fathi Ghaben, họa sĩ nổi tiếng người Palestine, qua đời tại Gaza, 77 tuổi.
Ghaben sinh năm 1947, một năm trước khi Israel trục xuất 750,000 người Palestine khỏi vùng đất mà họ gọi là nhà. Sự kiện đó được mọi người gọi là Nakba; tên của nó được dịch là Thảm Họa. Gia đình Ghaben tái định cư tại trại tị nạn Jabaliya ở Gaza, nơi ông sống phần lớn cuộc đời. Bỏ học ở tuổi 15, ông đi bán báo phụ giúp gia đình, đồng thời tự dạy mình vẽ bằng những vật dụng hiếm hoi mà ông có thể tìm thấy.
Ông chuyển sang vẽ tranh toàn thời gian, biến nỗi đau khổ của những người hàng xóm và đất nước của mình thành những bức chân dung mang tính biểu tượng, thách thức. Tác phẩm của ông có những cảnh như đám đông tràn ngập đường phố trong khi những con ngựa, to lớn như bầu trời, lao tới phía sau chiến đấu chống lại xiềng xích.
“Tranh của tôi không tràn ngập nụ cười; không ồn ào, hào nhoáng hay không nói lên suy nghĩ sâu sắc. Tôi vẽ các vấn đề thực tại về đất nước của người Palestine và thực tế cuộc đấu tranh của người Palestine,” người họa sĩ đã từng nói như thế.
Nhà báo người Palestine Basel Khalaf đã viết trong một bài đăng trên nền tảng X rằng nhà của Ghaben đã bị Israel phá hủy và “các tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng của họa sĩ đã vùi sâu trong đống đổ nát”.
Bức tranh “Eye of Goliath” của Fathi Ghaben. (Hình chụp lại từ trang facebook Fathi Ghaben)
* * *
4. Omar Abu Shaweesh
Omar Abu Shaweesh
Nhà thơ, tiểu thuyết gia và nhà hoạt động cộng đồng Omar Faris Abu Shaweesh thiệt mạng vào ngày 7 tháng 10, 2023 trong vụ pháo kích vào trại tị nạn Nuseirat ở Gaza.
Abu Shaweesh sinh ngày 22 tháng Ba, 1987, anh đồng sáng lập một số hiệp hội thanh niên và giành được nhiều giải thưởng địa phương và quốc tế, bao gồm giải “Bài hát quốc gia hay nhất năm 2007” tại Liên hoan quốc tế về bài hát và di sản quốc gia ở Jordan, và giải thưởng “Tình nguyện viên xuất sắc và tuổi trẻ lý tưởng” vào năm 2010 tại Diễn đàn Thanh niên Sharek ở Palestine.
Anh cũng được Hội đồng Thanh niên Ả Rập trao giải thưởng “Thanh niên Ả Rập xuất sắc trong lĩnh vực Truyền thông, Báo chí và Văn hóa” vào năm 2013.
Anh đã xuất bản một số tuyển tập thơ cũng như tiểu thuyết Alā qayd al-mawt (2016). Video cuối cùng đăng tải hình của anh trên trang facebook của anh vào ngày 26 tháng 9, 2023, trong đó Anh là người dẫn chương trình “In the Camp” qua kênh vệ tinh Kufiya, nói về “những dư âm chính trị thực tế đối với các trại tị nạn” và về hiện tại thực tế của giới trẻ Palestine.
* * *
5. Inas al-Saqa
Inas al-Saqa
Inas al-Saqa, một nhà viết kịch, diễn viên và nhà giáo dục nổi tiếng từng làm việc nhiều trong lĩnh vực sân khấu dành cho trẻ em, đã thiệt mạng trong một cuộc không kích của Israel vào cuối tháng 10 cùng với ba đứa con của Cô —Sara, Leen và Ibrahim. Saqa và 5 đứa con của Cô đang trú ẩn trong một tòa nhà ở Thành phố Gaza thì bị bom Israel dội xuống. Hai đứa con của cô, Farah và Ritta, sống sót sau vụ tấn công nhưng bị thương nặng và đang được chăm sóc đặc biệt.
Saqa xuất hiện trong bộ phim Palestine năm 2014 Sara, do Khalil al-Muzayen đạo diễn và nêu lên vấn đề giết người vì danh dự trong thế giới Ả Rập.
Cô cũng xuất hiện trong bộ phim “The Homeland’s Sparrow”, được sản xuất tại Gaza và do Mustafa al-Nabih đạo diễn. Bộ phim kể về cuộc đấu tranh của người Palestine từ Nakba năm 1948 cho đến việc Israel chiếm đóng Bờ Tây và Gaza. Saqa cũng được nhớ đến qua nhiều hoạt động văn hóa của mình, bao gồm cả việc liên kết với các nhóm kịch nghệ ở Gaza.
Nhà thơ người Palestine Khaled Juma đã viết về cái chết của Saqa: “Hôm nay, bạn của tôi, bức màn đã buông xuống… và sân khấu của nhà hát đã tối đi.”
Bài đăng cuối cùng trên Facebook của Saqa là vào ngày 27 tháng 8 và trong đó cô nói về trải nghiệm sống sót sau nỗi kinh hoàng trong quá khứ của Gaza: “Đôi khi bạn nhìn lại và nhìn qua quá khứ của mình… chỉ để khám phá rằng bạn đã sống sót sau một vụ thảm sát.” Số phận ập đến chỉ hơn 1 tháng sau, cô đã không còn sống để nói về trải nghiệm sống sót nữa.
* * *
6. Nour al-Din Hajjaj
Nhà thơ, nhà văn Nour al-Din Hajjaj
Nhà thơ và nhà văn Nour al-Din Hajjaj đã bị giết chết trong cuộc không kích của Israel vào nhà ông ở Al-Shujaiyya vào ngày 2 tháng 12.
Ông là tác giả của vở kịch The Grey Ones (2022) và tiểu thuyết “Wings That Do Not Fly” (2021, Những Đôi Cánh Không Bay). Hajjaj tích cực tham gia vào chương trình “Niềm đam mê văn hóa” của Hiệp hội Cordoba và Tổ chức Ngày Sân khấu.
Thông điệp cuối cùng của ông gửi tới thế giới bên ngoài: “Đây là lý do tôi viết bây giờ; vì đây có thể là thông điệp cuối cùng tôi gửi đến thế giới tự do, bay cùng những chú chim bồ câu hòa bình để nói rằng chúng tôi yêu cuộc sống, hoặc ít nhất là cuộc sống mà chúng tôi đã cố gắng sống; ở Gaza, tất cả các con đường trước mặt chúng tôi đều bị chặn, và thay vào đó chúng tôi chỉ là một dòng tweet hoặc một tin nóng vừa thoát khỏi cái chết.
Dù sao đi nữa, tôi cũng sẽ bắt đầu.
Tên tôi là Nour al-Din Hajjaj, tôi là một nhà văn người Palestine, tôi 27 tuổi và tôi có nhiều ước mơ.
Tôi không phải là một con số và tôi không đồng ý cho cái chết của mình chỉ là một mẩu tin lan truyền. Tôi cũng muốn nói rằng tôi yêu cuộc sống, hạnh phúc, tự do, tiếng cười trẻ thơ, biển cả, cà phê, chữ viết, Fairouz, sự an vui – mặc dù những thứ này tất cả sẽ tan biến trong không gian trong khoảnh khắc.
Một trong những mơ ước của tôi là đưa những cuốn sách và bài viết của tôi đi khắp thế giới, để ngòi bút của tôi có đôi cánh và không hộ chiếu chưa đóng dấu hay việc từ chối cấp thị thực nào có thể cản trở nó.
Một ước mơ khác của tôi là có một gia đình nhỏ, có một cậu con trai giống tôi và kể cho nó nghe câu chuyện trước khi đi ngủ khi tôi bế nó trong tay.”
* * *
7. Saleem Al-Naffar
Saleem Al-Naffar
Saleem Al-Naffar là một nhà thơ nổi tiếng ủng hộ cuộc kháng chiến ôn hòa và thơ của ông thể hiện cuộc đấu tranh của người Palestine để tồn tại và được ghi nhớ trong lịch sử.
Vào ngày 7 tháng 12, Al-Naffar và gia đình Ông thiệt mạng trong một cuộc không kích của Israel trực tiếp vào nhà của họ ở Thành phố Gaza. Sinh ra trong một trại tị nạn ở Gaza, Al-Naffar cùng gia đình chạy trốn trong cuộc chiến năm 1967 tới Syria. Bất chấp cái chết của cha mình khi mới 10 tuổi, Al-Naffar tìm thấy niềm an ủi trong thi ca và sau đó theo học văn học Ả Rập tại Đại học Tishreen ở Syria.
Năm 1994, gia đình ông trở lại Gaza, nơi ông xuất bản các tập thơ, tiểu thuyết và tự truyện bằng tiếng Ả Rập.
Bài thơ Cuộc sống của ông viết, “Dao có thể rẻo / những gì còn sót lại trong xương sườn của tôi, / máy móc có thể đập vỡ / những gì còn sót lại của đá, / nhưng cuộc sống vẫn đang đến, / vì con đường luôn tiếp nối, / cuộc sống vẫn cứ được tạo dựng, ngay cả cho chúng tôi.”
Al-Naffar từng nói: “Đôi khi tôi hát về nỗi tuyệt vọng của mình. Nhưng có lẽ mọi người thích các tác phẩm của tôi vì dù vậy, nó không bao giờ nhượng bộ trước hận thù hay kêu gọi bạo lực.”
Những bức tranh sống động của cô về thánh địa Jerusalem và những người phụ nữ Palestine mặc váy thêu truyền thống là cách Heba Zagout gửi thông điệp đến “thế giới bên ngoài”, người họa sĩ Palestine cho biết trong một video về tác phẩm của Cô được đăng trực tuyến vào cuối tháng 9.
Cây cối và các tòa nhà lịch sử trong một bức tranh cuối cùng Heba vẽ (2023) về Jerusalem và Mái vòm đá nổi tiếng (Dome of the Rock).
Zagout học mỹ thuật tại trường đại học Al-Aqsa ở Gaza, Cô vẽ cảnh Thành phố cổ Jerusalem, nhà thờ Hồi giáo Al-Aqsa – và Nhà thờ Giáng sinh ở Bethlehem, nơi Chúa Giêsu ra đời.
Cô cũng vẽ hình ảnh phụ nữ, một số cầm chim bồ câu, chìa khóa hoặc đàn Oud, tượng trưng cho hòa bình, sự trở về quê hương và văn hóa cổ xưa.
Trong video đăng trên YouTube vào ngày 28 tháng 9, cô nói: “Tất cả chúng ta đều biết về những căng thẳng chính trị và các sự kiện không hề đơn giản ở Gaza. Qua cọ vẽ, tôi cố gắng phản ánh mọi cảm xúc để trút bỏ mọi cảm xúc tiêu cực. Với tôi nghệ thuật là thông điệp mà tôi gửi đến thế giới bên ngoài, thể hiện chính nghĩa và bản sắc của người Palestine.”
Là một nhà giáo dục và nghệ sĩ, Zaguout đã cống hiến cả cuộc đời mình để ghi lại di sản và lịch sử của người Palestine khi nó phải đối mặt với sự xóa bỏ, đe dọa vô tận dưới sự chiếm đóng của Israel.
Các tác phẩm của Cô sâu sắc, giàu vẻ đẹp và chi tiết, kết hợp các yếu tố mang tính biểu tượng như nhà cửa, trang trại, hoạt động hàng ngày của người Palestine, cây bụi và cây cối, nhà thờ Hồi giáo và nhà thờ Công Giáo, nhấn mạnh nhu cầu bảo tồn bản sắc của người Palestine khi đối mặt với nghịch cảnh.
Laura Albast, một nhà báo người Mỹ gốc Palestine, người quen thuộc với công việc của Zagout và đã nói chuyện với Cô chỉ hai ngày trước khi Cô bị giết chết, mô tả các tác phẩm của Cô “liên quan chặt chẽ đến trải nghiệm của cô ấy với tư cách là một phụ nữ Palestine sống suốt đời ở Gaza.”
“Đây là một người phụ nữ đã mang lại rất nhiều niềm vui cho ngôi nhà của rất nhiều người đã mua tác phẩm của cô, những người đã trưng bày và yêu các tác phẩm của cô. Thật đáng buồn khi tất cả những tác phẩm của cô giờ chỉ còn được giữ lại trên mạng xã hội.”
Albast nói: “Họ không chỉ dội bom xuống nhà của cô ấy, giết con cái của cô ấy mà còn xóa bỏ toàn bộ dấu vết sáng tạo của cô ấy”.
Các nghệ sĩ trên chỉ là một số ít ỏi trong danh sách ngày càng dài các tên tuổi nghệ sĩ, nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, nhà giáo dục, khoa học gia Palestine thiệt mạng trong cuộc tấn công trả đũa của Israel vào Gaza, còn rất nhiều những cuộc đời bị tước đoạt, những “linh hồn lên trời” mà câu chuyện của họ không bao giờ được kể.
Nina Hòa Bình Lê biên dịch và tổng hợp
Theo https://vietbao.com ngày 19/4/2024
(*) Cập nhật đến cuối tháng 12, 2023.
(**) Tính đến ngày 7 tháng 4, 2024.
(***) Tính đến ngày 12 tháng 4, 2024.
Tham khảo:
- https://lithub.com/these-are-the-poets-and-writers-who-have-been-killed-in-gaza/
- https://www.theguardian.com/world/2023/nov/13/a-painter-a-poet-a-novelist-the-artists-being-killed-in-gaza
- Các trang facebook và instagram của các nghệ sĩ.
(1) Chiến tranh Israel-Gaza
Cuộc chiến Israel-Gaza đã diễn ra được 6 tháng và căng thẳng đã tràn sang khu vực xung quanh.
Chiến tranh: Vào ngày 7 tháng 10, các chiến binh Hamas đã phát động một cuộc tấn công xuyên biên giới chưa từng có vào Israel, bao gồm cả việc bắt giữ thường dân làm con tin tại một lễ hội âm nhạc, số người Israel thiệt mạng là 1,139 người với 253 con tin bị bắt đi, 129 người vẫn đang bị giam giữ, trong đó có 34 người đã được IDF xác nhận đã thiệt mạng. Để đáp trả, Israel đã phát động một cuộc tấn công gây ra làn sóng di cư lớn nhất trong khu vực kể từ khi Israel thành lập vào năm 1948. Ít nhất 33,797 người Palestine đã thiệt mạng và 76,465 người bị thương trong các cuộc tấn công của Israel vào Gaza kể từ ngày 7 tháng 10.
Khủng hoảng Gaza: Tại Dải Gaza, Israel đã tiến hành một trong những cuộc chiến tranh tàn khốc nhất thế kỷ này, giết chết hàng chục nghìn người và đẩy ít nhất một nửa dân số vào nạn đói. Trong nhiều tháng, Israel đã chống lại áp lực từ các đồng minh phương Tây nhằm cho phép thêm viện trợ nhân đạo vào vùng đất này.
Sự tham gia của Hoa Kỳ: Bất chấp căng thẳng giữa Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và một số chính trị gia Hoa Kỳ, bao gồm cả Tổng thống Biden, Hoa Kỳ vẫn hỗ trợ Israel vũ khí, tài trợ cho các gói viện trợ và đã phủ quyết hoặc bỏ phiếu trắng đối với các nghị quyết ngừng bắn của Liên Hiệp Quốc.
Lịch sử: Nguồn gốc của xung đột và sự ngờ vực giữa Israel và Palestine rất sâu sắc và phức tạp, trước khi thành lập nhà nước Israel vào năm 1948.
Đọc để tìm hiểu thêm về chiến dịch Gaza tại các bài đã đăng trên Việt Báo, hay đọc:
https://vietbao.com/a318295/chien-dich-gaza-cua-israel-la-cuoc-khung-hoang-dao-duc-bi-tham-nhat-trong-thoi-dai-chung-ta.
Be the first to comment