Ocean Vương Và Thời Gian Là Một Người Mẹ

Làm thơ theo tiền đề giống như bài “Sara”. tôi sẽ đối đáp và khảo sát sự phát biểu của Sara. Tôi biết, tôi muốn tìm những điểm chung với cô ta. Đó là mục tiêu, tương tựa như bài tiểu luận hoặc thậm chí là một chương trong cuốn tiểu thuyết. Giống như, chúng ta sẽ kết thúc ở đâu vào lúc cuối chương?  Sẽ có ly dị? Làm sao để cấu trúc chuyện này? Bài “American Legent” là một bài thơ tiền đề khác.  […]

HS: Anh có viết những điều quá thân mật hoặc mang tính cá nhân mà anh muốn giữ riêng tư?

OC: Không. Tôi rất ít khi viết. Tôi không viết mỗi ngày. Tôi không phải là người chỉ cần ngồi xuống là nghĩ ra bài viết. Tôi làm vào khoảng năm bài thơ một năm. Đó là năm thuận lợi. Rồi trong năm bài tôi sẽ hài lòng với bốn bài. Điều đó không có nghĩa là tôi không thất bại. nhưng tôi đã thất bại nhiều lần ở đây (chỉ vào đầu). Có nhiều bản thảo trong đó. Tôi chỉ chọn lọc cẩn thận khi thực sự quyết tâm sáng tác. Mỗi khi ngồi xuống để viết, rất có thể là bài thơ sẽ xuất bản. Tôi không phải là người ghi chép nhật ký, không thực sự viết cho chính mình. Đây là công việc, cần đối xử nghiêm túc. Làm thế nào để biến điều này thành thứ gì đó có ý nghĩa cho người khác? Anh không biết câu trả lời nhưng luôn luôn nâng cao tiêu chuẩn cho chính mình và hy vọng nó được truyền đạt. Làm thế nào điều hữu ích này truyền đạt ra công chúng? Vì viết là giao tiếp. Nếu chỉ giao tiếp với bản thân, tôi chỉ cần nói chuyện với mình. Tôi vẫn thường xuyên làm vậy. Tôi chỉ trải ý tưởng bằng cách nói ra. Nhật ký của tôi được phát hành trong không khí, nếu anh muốn.
(Hua Su thực hiện)

o  0  o

Ocean Vương cho xuất bản hai tập thơ liên tiếp: Night Sky With Exit Wounded năm 2021 và Time Is A Mother năm 2022, mặc dù, anh cho biết, mỗi tập thơ được sáng tác trong mỗi khoảng thời gian khá dài, tôi nhận thấy có sự phát triển khác biệt giữa hai tập thơ.

Trong ngôn ngữ diễn tả, tập thơ sau sử dụng lời lẽ bình dân hơn, cho dù cả hai đều không có ngôn ngữ quá khó hiểu. Chúng ta thấy được trong tập thơ sau có những thể loại ngôn từ dùng trong text, email, kể cả dùng trong đơn đặt hàng. Tuy ngôn ngữ đơn giản nhưng tứ thơ của anh lại rất phức tạp. Hình ảnh và lời lẽ tạo ra tứ thơ trở thành ngụ ý và ẩn ý. Sự phức tạp này mật độ hơn và sâu sắc hơn trong tập thơ Time Is A Mother.

Sự phức tạp nằm trong hai khía cạnh: thứ nhất là hình thái diễn tả của những bài thơ, có khả năng tạo ra những cảm nhận, suy đoán, giải thích, không chắc chắn. Người đọc có cảm giác mơ hồ, thú vị trong một số câu, nhưng không chắc đã lãnh hội toàn bộ.

Khía cạnh thứ hai ẩn phía sau hình thái diễn tả, đó là khả năng suy nghĩ của anh. Tôi thấy được sự sâu xa, thâm trầm, nỗ lực tìm ý nghĩa và giá trị trong các chi tiết của tâm lý và đời sống, tuy nhiên, dường như có điều gì ấm ức, kềm chế, chưa nói tận tâm can. Khiến cho chữ nghĩa đơn giản lại chứa đầy bóng tối.

Bất kỳ nhà thơ chân chính nào cũng vậy, họ sẽ phát triển qua nhiều ngỏ ngách và chiều hướng theo thời gian. Thơ của họ già theo tuổi và bí mật theo tâm lý. Không ai có thể hiểu hết nội tâm của mình, thời gian, suy tư và trải nghiệm sẽ làm cho mỗi người nhìn thấy mình rõ hơn, nhưng không bao giờ hoàn toàn minh bạch. Thơ là tiếng nói giữa đơn giản và phức tạp về những gì u ám trong lòng người. Trên hành trình đó, nhà thơ Ocean Vương còn cả một chân trời rộng mở. Cũng như thơ của Robert Frost chất chứa những âm u thời đại của ông, thơ Ocean Vương chứa đựng âm u của thời đại chúng ta.

Thơ Tuyển:

Nghệ Thuật Thơ như Nhà Sáng Tạo

Vì cánh bướm vàng
chập chờn trong bùn đen
là một từ vựng
bị vây khốn bởi ngôn ngữ.
Vì không ai khác
đang đến – & Tôi không còn
lý do.
Vì vậy Tôi tập trung
những nắm tro, đen như mực,
đóng chúng
vào xương tủy
vào hộp sọ dày
đủ để giữ
lời nguyền dịu dàng
của giấc mơ. Vâng, Tôi hướng về
lòng nhân từ –
nhưng chỉ đến gần
như xây một cái lồng
chung quanh trái tim. Những màn cửa chớp
qua đôi mắt. Vâng,
Tôi đã giúp đỡ
dù biết rằng
để kéo dài phiến đất sét
thành năm lưỡi kiếm ánh sáng.
Tôi đã
quá sức. Vì tôi
cũng cần một nơi
để giữ bản thân. Vì vậy, tôi đã nhúng
ngón tay vào lại
lửa, tò mò mở
mặt dưới
cho đến khi vết thương rộng ra
vào cổ họng,
cho đến khi mọi chiếc lá lay động lóng lánh (*)
với chuyện đó
chúa thét lên kinh khủng
&Tôi đã hoàn tất
& đó là con người.

Ghi:
Hầu hết những bài thơ trong tác phẩm: Time Is A Mother mang tính cao kỳ vì nhiều ẩn ý liên tục nối kết nhau. Những lời thơ và tứ thơ đề nghị nhiều ý nghĩa khác mà người đọc chỉ có thể cảm nhận riêng theo “sự hiểu biết đoán chừng.” Bất kỳ cách diễn tả nào, khi đã mang ngụ ý, nghĩa là tác giả không quả quyết, còn nghi ngờ, không rõ ràng, nhưng trung thực đề nghị ý nghĩ của mình. Phần còn lại, thuộc vào người đọc.

Ví dụ: Trong phần bàn luận của The Is Have It của Asian American Identity Poetry, số tháng Bảy/ tháng Tám, nhà văn Lawrence Minh Bùi Davis nhận xét một số ngụ ý của Ocean Vương trong bài thơ Ars Poetica as the Maker:

Trong “Luận Về Thủ Thuật” (Essay on Craft) Ocean Vương đề cập đến vấn đề bản sắc (I.D.) nhưng từ một góc độ khác biệt. Khi cân nhắc câu hỏi chúng ta là ai, anh ta hình dung sự sáng tạo của Chúa đối với con người:

Vì vậy, Tôi tập trung những nắm
tro, đen như mực,
đóng chúng
vào xương tủy
vào hộp sọ dày
đủ để giữ
lời nguyền dịu dàng
của giấc mơ.

Chúa của Vương tạo ra chúng ta không bằng bụi bình thường, mà bằng tro đen như mực. Vương gợi ý, Chúa tạo con người theo cách chúng ta tạo nghệ thuật – bằng mực, như thể tạo vật của Chúa là tranh vẽ hoặc bài thơ. Ý kiến khác thường buộc thắt ý tưởng này: Vương đang tạo lên vị Chúa mà anh tưởng tượng đã sinh ra chúng ta, phác họa Chúa bằng đường nét ngắn gọn như những nhát búa. Chúa của anh để dành cái miệng loài người cho sau cùng:

Vì Tôi,
cũng cần một nơi
để giữ bản thân. Vì vậy Tôi nhúng
ngón tay vào lại
lửa, tò mò mở
mặt dưới
cho đến khi vết thương rộng ra
vào cổ họng,
cho đến khi mọi chiếc lá lay động lóng lánh (*)
với chuyện này
chúa thét lên kinh khủng
& Tôi đã hoàn tất
& đó là con người.

Quan điểm cho rằng Chúa thiết kế cổ họng con người một cách rõ ràng để giữ anh ta, gợi ý con người tạo ra Chúa thông qua lời nói của họ – giống như Vương đã làm trong bài thơ.

Bài phát biểu của chính nhà thơ trở nên đậm đặc đầy mơ hồ khi anh ta đi đến kết luận. “Mọi chiếc lá đều lay động lóng lánh / với chuyện này …” gợi ý một khoảnh khắc của quyền lực thần thánh. Tuy nhiên, dòng thơ cho thấy “tiếng thét kinh khủng” – không phải chính Chúa – truyền cảm sự chuyển động. Thay vì Chúa, con người gây ra những tác động như vậy, và bây giờ, Chúa nói, “Tôi đã hoàn tất”. Xong việc sáng tạo con người, hoặc xong việc một cách tổng quát? bây giờ, con người có thể tạo ra Chúa, và bắt chước sự ảnh hưởng của ngài, Chúa đã biến mất rồi sao? Trong khi chúng ta hoang mang, Vương kết thúc bài thơ: “& đó là con người.” Có lẽ những câu hỏi không chắc chắn này là thuộc về loài người – đúng thật là con người. (Lawrence Minh Bùi Davis.)

Ghi: (*) Tôi không hiểu rõ ý nghĩa của từ “silver” trong mạch văn này (until every leaf shook silver with that…). Đành để người đọc tự chiêm nghiệm.

Con Bò Đực

Nó đứng một mình sau sân, đầy bóng tối
đêm màu tím phủ chung quanh.
Không còn chọn lựa. Tôi mở cửa
& bước ra.
Gió rung cành lá.
Nó nhìn tôi bằng đôi mắt xanh như đèn dầu lửa
Tôi hỏi, “mày muốn cái gì?”
quên mất không nói cùng ngôn ngữ.
Nó tiếp tục thở để sống còn.
Tôi là cậu bé – là kẻ sát sinh từ ấu thơ
như tất cả sát thủ, chúa vẫn bất động.
Chúa ơi, nó vẫn đứng kia.
Như cầu nguyện điều gì cho kẻ thù
từ người không có miệng.
Chiếc đèn xanh chập chờn.
Tôi không muốn.
Không muốn nó đẹp –
nhưng đẹp vẫn còn hơn nỗi đau
dù dịu dàng đủ để kéo dài,
Tôi đưa tay sờ – không phải con bò –
mà chiều sâu thẳm.
Không phải câu trả lời
mà lối vào hình dạng con thú.
Giống như tôi.

Lý Thuyết Về Tuyết

Đây là ngày tuyệt vời nhất trong đời
Tôi chưa giết một thứ gì kể từ năm 2006
Bóng tối ngoài kia, ướt như trẻ sơ sinh
Tôi gấp góc một trang sách
& lập tức nghĩ đến thủ dâm
Có cách nào khác để trở lại bản thân
ngoại trừ gấp trang giấy
để đánh dấu ghi nhớ phần hay
Trên truyền hình đất nước khác đang bốc lửa
Những gì đã mất
là những gì chúng ta có mãi mãi
Trên bãi tuyết, thấy đường viền hình dạng mẹ tôi
Hứa với con, mẹ không biến mất nữa.
Mẹ nằm đó một lúc, suy nghĩ lại
Nhà từng nhà tắt đèn
Tôi nằm lên hình dạng mẹ
để cảm giác bà còn sống
Nằm với nhau chúng tôi tạo ra hình thiên thần
Giống một hình hài bị bão tuyết phá hủy
Từ đó tôi chưa hề giết một thứ gì

Không Có Gì

(Ghi: Bài thơ này viết liên lục không xuống hàng. Ý tứ thơ tới tấp nối vào nhau, không dễ cảm nhận những ẩn ý đàng sau ngôn từ. Bài thơ nhiều bóng tối. Tôi xin xuống hàng, tạo ra những điểm dừng, điểm nghỉ, có thể phù hợp với người Việt hơn và giúp người đọc dễ theo dõi.)

Người đàn ông này và tôi đang xúc tuyết, lưng lui lại gần nhau hơn dọc theo đường lái xe vào nhà. Trong tĩnh lặng, mỗi cánh hoa tuyết đậu lên áo mang theo hơi thở. Tôi từng khóc trong lối viết không ai đọc. Họ nói, thật là đùa với lửa. Họ hét lớn, khói bốc ra từ miệng, này cậu trẻ, thứ này kiếm không ra tiền. Nhưng đám ma nói lời trêu ghẹo khi là người một nhà.

Người đàn ông này và tôi lấy bớt sức nặng của những gì sẽ biến mất, rồi bỏ sang một bên, cho trống chỗ. Có quá nhiều chỗ trống trong mỗi người có thể chứa nhiều chúng ta. Này anh du khách, chỉ cách nhau gang tấc nhưng không bao giờ đến đây. Ở bên kia, anh có đủ ấm không? Anh có phải là “anh” nơi đang ở không? Điều gì đó phải xảy ra từ chuyện này.

Trong một căn phòng tại ngôi nhà người đàn ông và tôi ở chung, một ổ bánh lúa mạch đen đang tự phồng lên quá độ, càng lớn càng nhạt màu vì hấp thụ thế giới nhiều hơn. Theo con người, chúng ta gọi là “Lão hóa”. Theo bánh mì, gọi là “Bằng chứng”. Giờ đây, chúng tôi đã ngoài 30 tuổi, tôi cán bột chỉ một giờ trước đây, đẩy kính đeo mắt lên sóng mũi bằng bàn tay lấm bột trong khi đọc đi đọc lại công thức viết tay nguệch ngoạc do bà nội người đàn ông cho tôi.

Bà chạy trốn Stalin, mua vé từ Vilnius đến Dresden nhưng không biết sẽ ngừng lại ở Auschwitz (dù sao cũng là một thị trấn,) chuyện đó xảy ra, nơi bà và em trai bị người lính yêu cầu xuống xe rồi thì thầm, “tiếp tục đi”, “tiếp tục đi”, như đứa con trai dẫn mẹ qua đồng lúa mì ban đêm. Làm thế nào bà chen lấn giữa rừng áo hỗn loạn, làm thế nào giữa những lối đi giăng dây kẽm gai. Khói từ miệng thở ra khi chúng tôi cúi xuống, xúc lên trong im lặng, buổi sáng trong veo như trong quả cầu tuyết. Làm sao chúng ta biết, chính nạn đói, không phải con người, sống sót dù ngôi nhà đầy bánh mì?

Ông đổ một bao muối xuống mặt đường. Từ nơi tôi đứng thấy như ánh sáng từ ông trào ra, giống tia nắng đầy bụi tìm thấy trong bàn tay bà nội khi trở lại con tàu, em trai đứng cạnh bên, khói tàu thổi tràn qua mặt, kéo nhanh vào rừng thông, cuốn dạt qua đồng cỏ, những ngôi nhà trống có nhiều căn phòng. Người đàn ông ôm bụng như bị bắn trúng, ánh sáng trào ra khỏi ông, ý tôi nói là anh. Vì điều gì đó phải xảy ra từ chuyện này.

Khi người lính hỏi bà nội, có phải là dân Do Thái không? Bà lắc đầu, một nửa nói dối, rồi lấy trong túi một ổ bánh, nướng đêm hôm qua, nhét vào túi trước ngực người lính canh. Bà không quay nhìn lại khi con tàu chở bà đi, mới mười bảy tuổi, đến nơi hiện giờ tôi đang đứng, vào ngày Chủ Nhật ở Florence, Massachusetts.

Liếc nhìn nét viết nguệch ngoạc của bà nội: rây bột mì, tiếp theo, đánh trứng cho đến khi thấy màu vàng tươi.

Chuyến tàu sẽ đến Dresden vài ngày trước khi bầu trời lấp đầy bom nổ. Đầy khói. Một viên đạn hoặc một mảnh vỏ bom, không thể tìm thấy bà. Người em trai nằm dưới đống gạch đá, tên anh khắp nơi bên ngoài bà như tuyết rơi trên mặt anh bốn mươi năm sau, ngày 2 tháng 12 năm 1984, trong khi người mẹ mang anh, chỉ sống được ba giờ, vài bước đến chiếc xe tải nhỏ nơi bà nội, bây giờ đã sáu mươi, che đầu anh bằng tên người em trai. Bà nói, Peter! Peter! Peter! như thể người chết có thể gọi sống lại từ dưới đống gạch đá thành những bộ xương mới đầy kinh ngạc.

Tuyết bắt đầu rơi trở lại, phủ trắng đường vào nhà như thể không có gì xảy ra. Ôi, đời sống như viên đạn, cố ý làm người thương tâm. Sinh ra theo đường một chiều, hướng tới mọi thứ đang sống. Bước vào thế giới chưa bao giờ yêu cầu rồi chọn một nơi mong muốn chấm dứt – chúng ta thực sự hiểu biết phần nào của chiến tranh?

Thật ấp áp trong ngôi nhà, nơi anh và tôi sẽ chết. Rồi, hãy để bài thơ trong một phòng riêng. Hãy để nó lớn đủ cho mọi người, ngay cả những hồn ma trỗi dậy từ chiếc bánh mì mà chúng ta xé ra để xem những gì chúng ta làm từ nhau. Tôi biết, chúng ta càng ngày càng xa nhau, không hạnh phúc nhưng đầy một nửa. Việc dọn tuyết và nướng bánh không sửa chữa được chuyện này. Tôi biết, khi tôi với tay qua bàn để phủi lớp băng đóng trên râu anh, nó chỉ còn là nước. Không có gì, anh nói rồi cười lần đầu tiên sau nhiều tuần. Thực sự không có gì. Tôi tin anh. đáng lẽ, không nên, như tôi tin.

Ngu Yên
29/4/2022

Nguồn: https://vietbao.com/p301436a311965/ocean-vuong-va-thoi-gian-la-mot-nguoi-me