(Ảnh của AP/Mstyslav Chernov)
Hai phóng viên hãng thông tấn AP là những nhà báo quốc tế duy nhất vẫn đưa tin từ thành phố Mariupol. Đây là điều mà người lính Nga không thích chút nào, cả hai đều nằm trong danh sách lùng bắt của chúng. Những người lính Ukraine giúp họ trong cuộc chạy trốn đầy nguy hiểm.
Ném mình xuống sàn nhà trong bệnh viện Mariupol. (Ảnh của AP/Mstyslav Chernov)
Người Nga đang bám theo gót chúng tôi. Họ có một danh sách – bao gồm cả tên của chúng tôi – và họ đang tiến gần hơn. Trong hơn hai tuần, chúng tôi đã ghi nhận, tường thuật về cuộc vây hãm thành phố Mariupol của quân Nga. Chúng tôi là những nhà báo quốc tế duy nhất còn làm việc tại thành phố. Chúng tôi báo cáo từ bệnh viện khi các tay súng Nga đang lục soát các hành lang. Các bác sĩ phẫu thuật đã cho chúng tôi áo choàng trắng của bác sĩ để ngụy trang.
Bây giờ, trời chạng vạng tối, mười mấy người lính đột nhiên xông vào. “Các nhà báo ở đâu?” Tôi thấy họ đeo băng tay màu xanh như quân đội Ukraine và nghĩ rằng, có thể là người Nga đang cố đánh lừa chúng tôi. Sau đó, tôi bước tới và nói tôi là ai. “Chúng tôi đến đây để đưa bạn đi”, họ nói.
Đưa bệnh nhân vào bệnh viện. (Ảnh của AP/Mstyslav Chernov)
Các bức tường của khoa phẫu thuật rung chuyển dưới tiếng nổ của đạn pháo và súng máy. Chúng tôi nghĩ rằng, ở bên trong bệnh viện an toàn hơn. Nhưng những người lính giải thích, họ có lệnh phải đem chúng tôi theo.
Chúng tôi chạy ra đường, bỏ mặc những bác sĩ đã che chở cho chúng tôi, những phụ nữ mang thai sống sót sau trận pháo kích, những người đang ngủ trên hành lang vì họ không biết đi đâu khác. Tôi cảm thấy khủng khiếp khi bỏ họ lại.
Chúng tôi chạy qua các con phố, giữa các tòa nhà chung cư bị ném bom tan tành – trong chín, có thể là mười phút, nhưng cảm giác như là bất tận. Đạn pháo rơi gần đó, chúng tôi ném mình xuống đất và nín thở. Thời gian giữa các tiếng nổ đạn ngày càng ngắn. Sức ép từ tiếng nổ này đến làn sóng sức ép khác làm cho tôi run lên. Bàn tay tôi ngày càng lạnh ngắt.
Chúng tôi đến một cửa ngỏ vào một khu nhà. Xe bọc thép đưa chúng tôi đến một tầng hầm tối. Chỉ ở đó, chúng tôi mới biết được từ một cảnh sát mà tôi quen trước đây, tại sao người Ukraine lại liều mạng đưa chúng tôi ra khỏi bệnh viện. “Nếu họ bắt được bạn, họ sẽ đặt bạn trước máy quay phim và họ sẽ bắt bạn nói rằng tất cả những gì bạn quay được là dối trá”, anh cảnh sát nói. “Khi đó mọi nỗ lực của bạn và mọi thứ bạn đã làm ở Mariupol sẽ trở nên vô nghĩa.”
Nhiếp ảnh gia Evgeniy Maloletka của AP chỉ vào đám khói phía trên một tòa nhà ở Mariupol. (Ảnh của AP/Mstyslav Chernov)
Cảnh sát đã khẩn cầu chúng tôi, hãy cho cả thế giới thấy thành phố đang bị tàn phá như thế nào. Bây giờ anh ấy khuyên chúng tôi nên rời đi. Anh ta hướng dẫn chúng tôi đến đoàn xe với hàng nghìn chiếc đang chuẩn bị rời Mariupol. Bây giờ là ngày 15 tháng 3 và chúng tôi không biết liệu chúng tôi có thể sống sót thoát ra khỏi đây hay không.
Tôi đã biết người Nga tấn công Mariupol
Khi còn là một thiếu niên, tôi lớn lên ở Kharkiv, cách biên giới Nga 30 km. Chương trình học bao gồm xử dụng súng cầm tay. Tôi đã nghĩ rằng điều đó u mê. Ukraine, tôi lý luận, được bao quanh bởi bạn bè, làm gì phải sợ chiến tranh! Tôi đã đưa tin về các cuộc chiến ở Iraq, Afghanistan và Nagorno-Karabakh. Khi người Mỹ và người châu Âu rời đại sứ quán của họ ở Kyiv vào mùa đông năm ngoái, tôi ngồi trước những tấm bản đồ cho thấy các đợt triển khai quân của Nga và nghĩ, “Đất nước tội nghiệp của tôi.”
Tôi biết rằng quân Nga sẽ nhắm tấn công vào Mariupol vì vị trí chiến lược quan trọng của thành phố trên Biển Azov. Vào tối ngày 23 tháng 2, tôi đến đó với một đồng nghiệp lâu năm Evgeniy Maloletka. Chúng tôi đến một giờ trước khi cuộc chiến nổ ra.
Khoảng một phần tư trong số khoảng 430.000 cư dân đã rời thành phố trong những ngày đầu tiên của cuộc chiến. Nhưng ít người nhận ra rằng chiến tranh thực sự đang đến. Đến khi những người này nhận ra sai lầm của mình thì đã quá muộn.
Hết quả bom này đến quả bom khác, người Nga đã cắt điện, nước, nguồn cung cấp lương thực và quan trọng nhất là tháp phát sóng điện thoại di động, đài phát thanh và truyền hình ở Mariupol. Một số ít nhà báo khi đó vẫn còn ở trong thành phố đã có thể rời thành phố trước khi các kết nối cuối cùng bị cắt và một cuộc phong tỏa toàn diện bắt đầu.
Lý do khiến Mariupol tan rã nhanh chóng
Trong thời gian thành phố bị vây, việc cắt thông tin phục vụ hai mục đích: Thứ nhất, gây hỗn loạn – những người dân không biết chuyện gì đang xảy ra trở nên hoảng sợ. Lúc đầu, tôi không hiểu tại sao Mariupol lại tan rã nhanh chóng như vậy. Hôm nay tôi biết đó là do sự thiếu thông tin giữa mọi người.
Mục tiêu thứ hai là những kẻ tấn công sẽ không bị trừng phạt. Nếu không có thông tin nào được đưa ra khỏi thành phố, không có hình ảnh của những ngôi nhà bị phá hủy và những đứa trẻ bị giết chết, thì quân xâm lược Nga có thể làm bất cứ điều gì chúng muốn.
Nếu không có những bài tường thuật của chúng tôi thì sẽ không có thông tin. Đó là lý do tại sao chúng tôi chấp nhận rủi ro như vậy để cho thế giới thấy những gì chúng tôi đã chứng kiến. Và đó là lý do tại sao Nga đang theo đuổi chúng tôi một cách điên cuồng. Chưa bao giờ tôi cảm thấy việc phá vỡ sự im lặng lại quan trọng đến thế.
Mọi người không thể gọi cấp cứu được nữa
Chẳng bao lâu đã có những người chết đầu tiên ở Mariupol. Vào ngày 27 tháng Hai, chúng tôi có mặt tại đó khi một bác sĩ cố gắng cứu một bé gái bị mảnh đạn găm vào người, sau đó bé chết. Rồi đứa bé thứ hai chết, rồi đứa thứ ba… Các xe cứu thương dừng đón người bị thương vì người dân không có tín hiệu điện thoại, không thể gọi cấp cứu. Ngoài ra, những người lái xe không thể vượt qua được những con đường bị tàn phá do bị đánh bom .
Các bác sĩ yêu cầu chúng tôi chụp ảnh các gia đình tự đưa thân nhân của họ đến bệnh viện. Họ cho phép chúng tôi sạc máy ảnh của chúng tôi trên máy phát điện dự phòng của họ. Họ nói nếu không, sẽ không ai biết chuyện gì đang xảy ra ở Mariupol.
Đạn trúng bệnh viện và các tòa nhà lân cận. Cửa sổ xe van của chúng tôi vỡ tan. Có một cái lỗ ở một bên hông xe. Một chiếc lốp bị xẹp. Đôi khi chúng tôi chạy để quay cảnh một ngôi nhà đang bốc cháy và chạy lui lại giữa các tiếng nổ.
Có một địa điểm nữa trong thành phố mà từ đó chúng tôi có thể phát sóng – trước một cửa hàng bị cướp phá trên Đại lộ Budivel’nykiv. Chúng tôi lái xe đến đó mỗi ngày một lần, thu mình dưới cầu thang và tải lên những bức ảnh và video cho thế giới bên ngoài. Cầu thang có lẽ sẽ không bảo vệ được chúng tôi nhiều, nhưng nó cho cảm giác an toàn hơn.
Vào ngày 3 tháng 3, tín hiệu biến mất. Chúng tôi đã thử nó từ một cửa sổ trên tầng bảy của bệnh viện. Từ đó, chúng tôi nhìn thấy những gì còn lại cuối cùng của thành phố Mariupol trước đây.
Trong nhiều ngày, điện thoại vệ tinh là kết nối duy nhất giữa chúng tôi với thế giới bên ngoài. Tuy nhiên, nó chỉ hoạt động ngoài trời ngay cạnh miệng hố bom. Mọi người đều hỏi tôi khi nào chiến tranh kết thúc, nhưng tôi không có câu trả lời. Mỗi ngày đều có tin đồn rằng quân đội Ukraine sẽ phá vỡ vòng vây, nhưng không ai đến cả.
Cảnh sát đưa họ đến nơi có điện
Vào ngày 9 tháng 3, hai cuộc oanh tạc xé toạc lớp băng nhựa che cửa kính xe của chúng tôi. Đau nhức đâm xuyên qua lỗ tai, da thịt, mặt tôi. Chúng tôi nhìn thấy khói bốc lên từ bệnh viện phụ sản. Khi chúng tôi đến đó, lực lượng cứu hộ vẫn đang đưa sản phụ bị chảy máu ra khỏi đống đổ nát. Pin của chúng tôi đã gần hết, chúng tôi cũng không có kết nối để gửi ảnh. Chỉ còn vài phút nữa là đến giờ giới nghiêm.
Một cảnh sát tình cờ nghe chúng tôi nói về vụ tấn công bệnh viện. Anh ấy đưa chúng tôi đến một nơi có điện và kết nối internet. “Tiến trình của cuộc chiến sẽ thay đổi” ông ấy nói. Tôi không hiểu. Chúng tôi đã chụp rất nhiều người chết, người lớn, trẻ em – một loạt ảnh dài vô tận. Nên thay đổi cái gì bây giờ?
Tôi đã sai.
Chúng tôi truyền những hình ảnh trong bóng tối. Chúng tôi chia tệp video thành ba phần và đặt ba điện thoại di động cạnh nhau để tăng tốc truyền. Tuy nhiên, nó đã mất hàng giờ đồng hồ, cũng đã qua giờ giới nghiêm. Các cuộc pháo kích vẫn tiếp tục, nhưng cảnh sát được giao nhiệm vụ hộ tống chúng tôi đi qua thành phố đã kiên nhẫn chờ đợi.
Đại sứ quán Nga cho biết họ là diễn viên
Sau đó tín hiệu ra thế giới bên ngoài lại bị đứt. Chúng tôi quay trở lại tầng hầm khách sạn trống với một bể đầy cá vàng đã bị chết, và không biết được Nga đang thực hiện một chiến dịch thông tin sai lệch để làm mất uy tín báo cáo của chúng tôi.
Đại sứ quán Nga tại London đã đăng các dòng tweet gọi những bức ảnh của AP là giả mạo và khẳng định một trong những phụ nữ mang thai là nữ diễn viên. Đại sứ Nga giơ bản sao của các bức ảnh tại một cuộc họp của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và lặp đi lặp lại những lời nói dối về vụ tấn công bệnh viện phụ sản.
Người dân Mariupol cầu xin chúng tôi cho những tin tức mới nhất. Các đài phát tin của Ukraine không thể tiếp nhận được nữa, chỉ có những lời nói dối của Nga như cho rằng, người Ukraine đã bắt Mariupol làm con tin, họ đã tự bắn vào các tòa nhà và đang phát triển vũ khí hóa học. Thông điệp duy nhất kiểu Liên Xô được lặp đi lặp lại là: Mariupol bị bao vây, hãy đầu hàng. Một số người mà chúng tôi đã nói chuyện tin vào lời tuyên truyền hơn những gì họ nhìn thấy tận mắt.
Bệnh viện họ đang ở bị người Nga bao vây
Vào ngày 11 tháng 3, biên tập viên của chúng tôi đã gọi cho chúng tôi. Chúng tôi nên tìm những người phụ nữ sống sót sau cuộc tấn công vào bệnh viện phụ sản và chứng minh rằng họ là những người có thật. Tôi hiểu rằng chúng tôi muốn buộc chính phủ Nga phải phản ứng với những bức ảnh của chúng tôi.
Chúng tôi tìm thấy những người phụ nữ ở bệnh viện phụ sản, một số đã sinh con, những người khác vẫn đang chuyển dạ. Chúng tôi cũng nghe nói rằng một trong số họ đã mất đứa con của mình và sau đó cũng bị chết. Sau đó, chúng tôi leo trở lại tầng bảy để có kết nối internet. Từ đó, tôi thấy xe tăng này đến xe tăng khác lao vun vút trên con đường tới bệnh viện, mỗi chiếc được sơn một chữ Z, biểu tượng chiến tranh của Nga – chúng tôi bị bao vây: Hàng chục bác sĩ, hàng trăm bệnh nhân và nhà báo chúng tôi.
Những người lính Ukraine bảo vệ bệnh viện đã biến mất. Con đường vận chuyển, thức ăn, nước uống, thiết bị của chúng tôi đều nằm trong tầm bắn của một tay súng bắn tỉa Nga. Hắn ta đã bắn gục một nhân viên y tế mạo hiểm đi ra bên ngoài. Trong nhiều giờ, chúng tôi co ro trong bóng tối và nghe thấy nhiều tiếng nổ.
Và rồi đột nhiên những người lính này đến và gọi chúng tôi bằng tiếng Ukraina. Nhưng tôi không cảm thấy được cứu. Tôi cảm thấy như mình đang bị ném từ mối nguy hiểm này sang mối nguy hiểm khác. Ở Mariupol không còn gì là an toàn nữa. Bạn có thể bị bắn bất cứ lúc nào.
Tôi vô cùng biết ơn những người lính, nhưng tôi cảm thấy tê liệt và xấu hổ khi bỏ đi cùng họ.
Mọi người căng thẳng, la mắng nhau
Và bây giờ chúng tôi ngồi chen chúc với một gia đình ba người trên một chiếc xe du lịch đang vật lộn với con đường bị ứ đọng dài ba dặm để chạy ra ngoài thành phố. Khoảng 30.000 người sẽ bỏ Mariupol ra đi hôm nay. – Với số lượng này, lính Nga không có thời gian để kiểm soát kỹ tất cả các phương tiện giao thông, đặc biệt là do nhiều xe có cửa sổ được bịt kín bằng nhựa.
Mọi người căng thẳng, họ tranh luận, họ la mắng nhau. Máy bay và tiếng bom không kích có thể được nghe thấy mọi lúc. Mặt đất đang rung chuyển. Chúng tôi vượt qua hơn một chục trạm kiểm soát của Nga. Mỗi khi đến một trạm kiểm soát, người mẹ bắt đầu cầu nguyện điên cuồng với đứa con của mình ở ghế trước
Những người lính Nga đứng canh ở mọi trạm kiểm soát trang bị với vũ khí hạng nặng, và với mỗi lần kiểm soát, hy vọng của tôi rằng Mariupol có thể tồn tại đã tắt dần. Tôi nhận ra rằng sẽ còn bao xa để quân đội Ukraine có thể tiếp cận thành phố. Và thậm chí họ sẽ không vượt qua được.
Vào lúc hoàng hôn, chúng tôi đến một cây cầu mà quân Ukraine đã phá hủy để ngăn chặn bước tiến của quân Nga. Một đoàn xe của Hội Hồng Thập Tự với khoảng 20 xe đang bị mắc kẹt tại đây. Tất cả chúng tôi đều quay xe lái đi đường tắt, băng qua các cánh đồng và những con lộ nhỏ kế cận.
Các lính canh tại trạm kiểm soát số 15 nói tiếng Nga với giọng Caucasian thô. Chúng ra lệnh cho cả đoàn xe tắt đèn pha để che giấu vũ khí trang bị đang đậu bên đường. Tôi hầu như không thể nhìn ra chữ Z màu trắng mà họ sơn trên xe.
Tại trạm kiểm soát tiếp theo, chúng tôi nghe thấy những giọng nói nói tiếng Ukraina. Tôi thật hết sức nhẹ nhõm người. Người mẹ ngồi trước xe bật khóc. Chúng tôi đã thoát khỏi thành phố.
Chúng tôi là những nhà báo cuối cùng ở Mariupol. Bây giờ không có bất kỳ ai ở đó nữa. Chúng tôi nhận vô số những câu hỏi từ mọi người muốn biết những gì đã xảy ra với những người thân yêu của họ mà chúng tôi đã chụp ảnh và quay phim. Họ viết thư cho chúng tôi một cách tuyệt vọng và thật thân thuộc, như thể chúng tôi không phải là người lạ, như thể chúng tôi có thể giúp họ.
Khi một cuộc không kích của Nga vào tuần trước nhằm vào một nhà hát ở Mariupol, nơi hàng trăm người đang trú ẩn, tôi biết chính xác nơi chúng tôi cần phải đến để nghe những người sống sót và cảm giác như thế nào khi bị mắc kẹt dưới đống đổ nát trong nhiều giờ liền. Tôi biết tòa nhà và những ngôi nhà bị phá hủy xung quanh. Tôi biết những người đã bị mắc kẹt bên dưới.
Nhưng chúng tôi không thể đến đó và tường thuật được nữa. Ngay cả khi chính quyền Ukraine thông báo hôm Chủ nhật rằng Nga đã đánh bom một trường nghệ thuật ở Mariupol với khoảng 400 người bị giết chết.
Tin AP / coh
Tác giả Mstyslav Chernov
Phương Tôn phỏng dịch
Tháng 3. 2022
Be the first to comment