Máy bay chiến đấu F-14 già cỗi của Iran (trái) và máy bay chiến đấu F-35 tối tân của Israel (phải). (Nguồn hình ảnh: Getty Images)
Israel vừa có cuộc tấn công sấm sét vào Iran, một hành động mà nước này tuyên bố là “đòn phủ đầu”. Trong bài viết này, BBC xem xét một số khía cạnh trong sức mạnh quân sự của hai bên.
Ban thống đốc của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã chính thức tuyên bố Iran vi phạm các nghĩa vụ không phổ biến vũ khí hạt nhân, lần đầu tiên trong vòng 20 năm qua. Trong số 35 quốc gia trong ban thống đốc, 19 nước đã bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết do Mỹ, Anh, Pháp và Đức đệ trình.
Nghị quyết nêu rõ việc Iran “nhiều lần không cung cấp đầy đủ câu trả lời” cho IAEA về các vật liệu và hoạt động hạt nhân chưa được khai báo của mình “cấu thành hành vi không tuân thủ”. Nghị quyết cũng bày tỏ lo ngại về kho dự trữ uranium đã được làm giàu của Iran – loại vật liệu có thể được sử dụng để sản xuất nhiên liệu cho lò phản ứng, nhưng cũng có thể được dùng để chế tạo vũ khí hạt nhân.
Iran lên án nghị quyết này là “mang tính chính trị” và tuyên bố sẽ mở một cơ sở làm giàu uranium mới. Iran khẳng định các hoạt động hạt nhân của mình hoàn toàn vì mục đích hòa bình và rằng họ không bao giờ có ý định phát triển hoặc sở hữu vũ khí hạt nhân.
Israel coi viễn cảnh Iran sở hữu vũ khí hạt nhân là một mối đe dọa sống còn và Thủ tướng Benjamin Netanyahu từ lâu đã chủ trương tiếp cận bằng biện pháp quân sự thay vì con đường ngoại giao.
Hai nước đã một số lần oanh kích vào lãnh thổ của nhau – chủ yếu bằng tên lửa tầm xa, drone và máy bay chiến đấu.
Cuộc oanh kích bất ngờ của Israel vào sáng 13/6 vừa qua – giết chết nhiều tướng lĩnh quân sự và quan chức hạt nhân – là một sự kiện căng thẳng mới trong mối quan hệ trầm tích nhiều xung đột này.
Bên nào chiếm thế thượng phong?
BBC đã xem xét câu trả lời cho câu hỏi này bằng cách tham khảo các nguồn được liệt kê dưới đây, mặc dù mỗi quốc gia có thể giữ bí mật về năng lực của mình.
Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) so sánh hỏa lực của quân đội Iran và Israel, thu thập nhiều nguồn chính thức và nguồn mở để đưa ra ước tính tốt nhất có thể.
Các tổ chức khác, chẳng hạn như Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm, cũng đưa ra đánh giá, nhưng độ chính xác có thể khác nhau đối với những quốc gia thường không cung cấp số liệu.
Nhà nghiên cứu Nicholas Marsh từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo (PRIO) nói rằng IISS được coi là chuẩn mực để đánh giá sức mạnh quân sự của các quốc gia trên toàn thế giới.
IISS cho biết Israel chi ngân sách cho quốc phòng nhiều hơn Iran, mang lại cho nước này sức mạnh đáng kể trong bất kỳ cuộc xung đột tiềm tàng nào.
Theo IISS, ngân sách quốc phòng của Iran là khoảng 7,4 tỷ USD vào năm 2022 và 2023, trong khi ngân sách của Israel cao hơn gấp đôi, vào khoảng 19 tỷ USD.
Tỷ lệ chi tiêu quốc phòng của Israel so với tổng sản phẩm quốc nội (GDP – thước đo sản lượng kinh tế) của nước này cũng cao gấp đôi so với Iran.
F-35 là một trong những chiến đấu cơ tiên tiến nhất thế giới. (Nguồn hình ảnh: Getty Images)
Lợi thế công nghệ
Số liệu của IISS cho thấy Israel có 340 máy bay quân sự sẵn sàng chiến đấu, giúp nước này có lợi thế thực hiện các cuộc không kích chính xác.
Trong số đó có các chiến đấu cơ dòng F-15 với tầm tấn công xa, dòng F-35 công nghệ cao có thể “tàng hình” để tránh radar và có thể tấn công nhanh.
IISS ước tính Iran có khoảng 320 máy bay có khả năng chiến đấu. Các máy bay phản lực này có niên đại từ những năm 1960, bao gồm các dòng F-4, F-5 và F-14 (chiếc máy bay nổi tiếng trong bộ phim Top Gun – Phi công siêu đẳng năm 1986).
Nhưng nhà phân tích Nicholas Marsh của PRIO nói vẫn chưa rõ có bao nhiêu chiếc máy bay cũ này thực sự có thể vận hành vì việc tìm nguồn cung phụ tùng là vô cùng khó khăn. Nguyên nhân là do lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Iran.
Hải quân Mỹ đã ngưng sử dụng dòng máy bay F-14 Tomcat gần 20 năm trước, nhưng Iran hiện vẫn dùng. (Nguồn hình ảnh: Getty Images)
Vòm Sắt và Arrow
Hệ thống Vòm Sắt và Arrow (Mũi tên) là xương sống của hệ thống phòng thủ Israel.
Kỹ sư tên lửa Uzi Rubin là người sáng lập Tổ chức Phòng thủ Tên lửa Israel thuộc Bộ Quốc phòng nước này.
Hiện là nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Chiến lược và An ninh Jerusalem, Uzi Rubin nói với BBC rằng ông cảm thấy “an toàn” khi chứng kiến Vòm Sắt và các đồng minh quốc tế phá hủy gần như toàn bộ tên lửa và thiết bị bay không người lái mà Iran phóng vào ngày 13/4/2024.
Ông Rubin cho biết: “Tôi cảm thấy rất hài lòng và rất vui… Hệ thống Vòm Sắt được thiết kế để chống lại các mục tiêu của nó. Đó là hệ thống phòng thủ tên lửa tầm ngắn. Không có hệ thống nào tương tự như vậy ở bất kỳ đâu.”
Hệ thống phòng thủ tên lửa Vòm Sắt của Israel đã giúp đánh chặn và phá hủy hơn 300 tên lửa và máy bay không người lái do Iran phóng đi hồi năm 2024.
Iran cách Israel bao xa?
Israel nằm cách Iran hơn 2.100 km. Tên lửa là phương tiện tấn công chính mà Israel sử dụng nếu muốn đánh Iran, theo Tim Ripley, biên tập viên của Defence Eye, chia sẻ với BBC.
Chương trình tên lửa của Iran được đánh giá là lớn nhất và đa dạng nhất ở Trung Đông.
Năm 2022, Đại tướng Kenneth McKenzie thuộc Bộ Chỉ huy Trung tâm Hoa Kỳ (CENTCOM) nói rằng Iran sở hữu “hơn 3.000” tên lửa đạn đạo.
Theo Dự án Phòng thủ Tên lửa của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Israel cũng xuất khẩu tên lửa cho một số quốc gia.
Iran đã phóng hơn 300 tên lửa và thiết bị bay không người lái vào Israel vào ngày 13/4/2024. (Nguồn hình ảnh: Getty Images)
Tên lửa và thiết bị bay không người lái của Iran
Iran đã tiến hành nhiều nghiên cứu về hệ thống tên lửa và thiết bị bay không người lái kể từ cuộc chiến với nước láng giềng Iraq, từ năm 1980 đến năm 1988.
Nước này đã phát triển tên lửa và drone tầm ngắn và tầm xa, nhiều loại trong số đó đã được phóng vào Israel hồi năm 2024.
Các nhà nghiên cứu phân tích những tên lửa do phiến quân Houthi phóng vào Ả Rập Xê Út đã kết luận rằng chúng được sản xuất tại Iran.
Một nhóm phụ nữ chụp hình trước một máy bay không người lái của Iran được trưng bày tại Tehran vào tháng 10/2024. (Nguồn hình ảnh: Getty Images)
‘Trừng phạt’ bằng đòn tấn công tầm xa
Biên tập viên Tim Ripley của Defense Eye nhận định Israel khó có khả năng lao vào một cuộc chiến trên bộ với Iran: “Lợi thế lớn của Israel là sức mạnh không quân và vũ khí dẫn đường. Vì vậy, nước này có khả năng tiến hành các cuộc không kích nhằm vào các mục tiêu quan trọng ở Iran.”
Theo ông Ripley, Israel nhiều khả năng sẽ giết các quan chức và phá hủy các cơ sở khai thác dầu bằng các đòn không kích.
“‘Trừng phạt’ là trọng tâm của Israel… Các nhà lãnh đạo quân sự và chính trị của Israel luôn sử dụng từ này. Đó là một phần trong triết lý của họ, rằng họ phải gây ra nỗi đau để khiến đối thủ phải suy nghĩ kỹ về việc chống lại Israel.”
Trong quá khứ, có các nhân vật quân sự và dân sự cấp cao của Iran đã thiệt mạng trong các cuộc không kích, bao gồm cả vụ phá hủy tòa nhà lãnh sự quán Iran ở thủ đô Syria ngày 1/4/2024.
Israel chưa nhận trách nhiệm về vụ việc này hoặc một số vụ tấn công nhắm vào các quan chức cấp cao của Iran.
Nhưng họ cũng không phủ nhận trách nhiệm.
Vụ tấn công vào sáng 13/6/2025 nhằm vào các cơ sở hạt nhân Iran cho thấy Israel ngày càng công khai hơn về các “đòn trừng phạt” này.
Hải quân
Theo thông tin từ IISS, lực lượng hải quân già cỗi của Iran có khoảng 220 tàu, trong khi Israel có khoảng 60 tàu.
Các nhà phân tích cho rằng hải quân Iran không có khả năng chiến đấu trong chiến tranh.
IISS cho biết hải quân Israel có khoảng 60 tàu. (Nguồn hình ảnh: Getty Images)
Tấn công mạng
Israel có nhiều thứ để mất hơn Iran trong một cuộc tấn công mạng.
Hệ thống phòng thủ của Iran kém hơn về công nghệ tiên tiến so với Israel, vì vậy một cuộc tấn công trên không gian mạng vào quân đội Israel có thể thu được kết quả lớn hơn.
Ban điều hành Mạng Quốc gia của chính phủ Israel cho biết “cường độ các cuộc tấn công mạng đang cao hơn bao giờ hết, hơn ít nhất ba lần và tấn công vào mọi khu vực của Israel. Sự hợp tác giữa Iran và Hezbollah (tổ chức chính trị và quân sự Lebanon) đã tăng lên trong cuộc chiến tranh này (cuộc xung đột hồi năm 2023-2024).”
Cơ quan này báo cáo đã có 3.380 cuộc tấn công mạng kể từ cuộc tấn công của Hamas vào ngày 7/10 đến cuối năm 2023.
Người đứng đầu Tổ chức Phòng vệ Dân sự Iran, Chuẩn tướng Gholamreza Jalali, cho biết Iran đã ngăn chặn gần 200 cuộc tấn công mạng trong tháng trước cuộc bầu cử quốc hội năm 2024.
Vào tháng 12/2023, Bộ trưởng Dầu mỏ Iran Javad Owji cho biết một cuộc tấn công mạng đã gây ra sự gián đoạn tại các trạm xăng trên toàn quốc.
Mối đe dọa hạt nhân
Israel được cho là có vũ khí hạt nhân riêng nhưng vẫn duy trì chính sách mơ hồ có chủ đích.
Iran được cho là không có vũ khí hạt nhân và, bất chấp các cáo buộc, quốc gia này phủ nhận việc đang tìm cách sử dụng chương trình hạt nhân dân sự của mình để trở thành một quốc gia có vũ khí hạt nhân.
Địa lý và nhân khẩu học
Iran là một quốc gia có diện tích lớn hơn nhiều so với Israel và dân số của Iran (gần 89 triệu người) gấp khoảng 9 lần dân số của Israel (gần 10 triệu người).
Iran cũng có số quân nhân tại ngũ nhiều hơn Israel.
IISS cho biết Iran có 600.000 quân, trong khi Israel có 170.000 quân.
‘Lá bài Iran’
Trả lời BBC News Tiếng Urdu, chuyên gia về các vấn đề Trung Đông Tariq Sulaiman cho rằng trong quốc hội và nội các Israel có những thành viên ủng hộ chiến tranh, gây áp lực buộc thủ tướng Israel phải hành động.
“Bất cứ khi nào Netanyahu thấy dễ bị tổn thương về mặt chính trị, ông ta sẽ ngay lập tức sử dụng lá bài Iran,” ông nói.
Một cuộc thăm dò do Đại học Hebrew của Israel thực hiện vào tháng 4/2024 cho thấy gần 3/4 công chúng Israel phản đối một cuộc tấn công trả đũa nhằm vào Iran nếu hành động đó gây tổn hại cho liên minh an ninh của Israel với các đồng minh.
Thông tin từ trường này cho biết cuộc khảo sát được thực hiện vào ngày 14 và 15/4/2024 qua internet và điện thoại, lấy mẫu 1.466 đàn ông và phụ nữ đại diện cho người trưởng thành ở Israel, tính cả người Do Thái và người Ả Rập.
‘Chiến tranh ủy nhiệm’ của Israel và Iran là gì?
Mặc dù Israel và Iran cho đến nay chưa có chiến tranh chính thức nhưng cả hai nước đều đang xảy ra xung đột không chính thức.
Có các nhân vật quan trọng của Iran ở các quốc gia khác bị giết trong các cuộc tấn công được cho là do Israel thực hiện, bao gồm cả những người bị giết ở Iran, trong khi Iran nhắm mục tiêu vào Israel thông qua các lực lượng ủy nhiệm của họ.
Israel và nhóm vũ trang Hezbollah đã giao tranh trong một cuộc xung đột leo thang kéo dài 13 tháng từ năm 2023 đến 2024, lên đến đỉnh điểm là một cuộc tấn công trên bộ của Israel vào miền nam Lebanon vào tháng 10/2024. Iran không phủ nhận việc ủng hộ Hezbollah.
Sự hỗ trợ của Iran dành cho Hamas ở Gaza cũng tương tự. Hamas đã tiến hành các cuộc tấn công ngày 7/10/2023 vào Israel và đã bắn đạn pháo phản lực từ Dải Gaza vào lãnh thổ Israel trong nhiều thập niên.
Israel và các cường quốc phương Tây tin rằng Iran cung cấp vũ khí, đạn dược và huấn luyện cho Hamas.
Các chiến binh Houthi đã cướp một con tàu do Anh và Nhật vận hành ở Biển Đỏ vào ngày 19/11/2023. (Nguồn hình ảnh: Getty Images)
Lực lượng Houthi ở Yemen được nhiều người coi là một lực lượng ủy nhiệm nữa của Iran.
Ả Rập Xê Út cho biết tên lửa do Houthi bắn vào nước này được sản xuất tại Iran.
Arif Shamim
Nguồn: BBC News Urdu ngày 14 tháng 6, 2025
Ahmen Khawaja, Carla Rosch, Reza Sabeti và Chris Partridge tường thuật bổ sung.
Be the first to comment