Tháng Giêng 2023
1/1: Croatia gia nhập khu vực đồng Euro và Schengen
Đầu năm 2023, Croatia gia nhập vào khu vực thanh toán bằng đồng euro và trở thành quốc gia thành viên thứ 20 của Liên Âu; đồng tiền quốc gia kuna có hiệu lực trước đây nay được thay thế.
Trong cùng ngày, việc kiểm soát người dân ở vùng biên giới giữa Croatia và các quốc gia khác trong khu vực Schengen cũng sẽ được dỡ bỏ. Croatia là thành viên của Liên Âu kể từ ngày 1 tháng 7 năm 2013.
8/1: Hỗn loạn tại các trụ sở của chính quyền Brazil
Ngày 8/1, hàng nghìn người ủng hộ cho chính phủ của cựu Tổng thống cực đoan theo cánh hữu Jair Bolsonaro đã chiếm giữ trụ sở Quốc hội, Tòa án Tối cao và chính phủ ở Brasilia.
Vào tháng 10/2022, Bolsonaro đã thua cử trong vòng hai trước đối thủ Lula da Silva, một chính trị gia dân túy theo cánh tả. Sau thất bại này, Bolsonaro tỏ ra nghi ngờ về tính hợp pháp về việc thắng cử của Lula.
Tháng Hai 2023
6/2: Thổ Nhĩ Kỳ động đất làm hơn 50.000 người chết
Ngày 6/2, hai trận động đất nghiêm trọng làm rung chuyển nhiều khu vực của Thổ Nhĩ Kỳ và Syria; trận động đất mạnh 7,7 độ richter xảy ra đầu tiên ở vùng đông nam Thổ; vài giờ sau, một trận thứ hai tái diễn với cường độ 7,6 độ richter gây cho hơn 50.000 người chết; chỉ riêng tại Thổ, tính đến cuối tháng 2, có gần 45.000 ca tử vong. Chính quyền Thổ ước lượng là khoảng 84.000 tòa nhà bị sập hoặc hư hại nặng.
Sau trận động đất, cơ quan chức năng bị nhiều chỉ trích nặng nề trong việc bảo vệ dân chúng trước các thiên tai và quản lý trong khủng hoảng.
Tháng Ba 2023
17/3: Lệnh bắt giữ Putin
Ngày 17/3 Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) đã đưa ra phán quyết bắt giử Putin. Trong cuộc chiến tranh xâm lược của Nga chống Ukraine từ năm 2022, Putin bị cáo buộc là phạm tội ác chiến tranh.
Trường hợp cụ thể nhất là các vụ bắt cóc trẻ em Ukraine sang Nga. Tòa án thấy đủ bằng chứng là Putin phải chịu trách nhiệm khi ký sắc lệnh cho phép các trẻ em nam nử Ukraine được nhập tịch Nga nhanh hơn.
Lệnh bắt giữ sẽ hạn chế quyền tự do đi lại của Putin. Hậu quả là các quốc gia thành viên của tòa án sẽ phải bắt giữ Putin khi nhập cảnh.
Tháng Tư 2023
1/4: Ấn Độ trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới
Với ước tính 1,43 tỷ người, các nhà nhân khẩu học của Liên Hiệp Quốc cho biết trong tháng 4 là Ấn Độ đã vượt qua Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới và sẽ duy trì vị thế này trong nhiều thập niên tới.
Trung Quốc đã giữ danh hiệu này trong gần một thế kỷ, nhưng nay dân số đang bị thu hẹp, lão hoá và còn giảm xuống khoảng 100 triệu người vào giữa thế kỷ. Ngược lại, Ấn Độ sẽ đạt gần 1,7 tỷ người với độ tuổi trung bình trẻ hơn.
Hiện nay, sự thay đổi về dân số đặt ra những thách thức mới và có nhiều cuộc thảo luận về vấn đề vai trò của dân số trong việc tăng trưởng kinh tế. Trung Quốc, vì đòi hỏi của tình thế, phải đầu tư nhiều hơn vào mạng lưới an sinh xã hội, trong khi Ấn Độ nhận ra nhiều cơ hội tăng trưởng bền vững trong tương lai.
4/4: Phần Lan gia nhập khối NATO
Phần Lan chính thức gia nhập khối NATO vào ngày 4/4. Lý do chính của sự tham gia này là sau khi Nga xâm lược Ukraine, tình hình an ninh tại Phần Lan bị Nga đe dọa nghiêm trọng. Phần Lan là quốc gia thành viên thứ 31 của khối NATO.
15/4: 3 nhà máy điện hạt nhân của Đức đóng cửa
Các nhà máy điện hạt nhân cuối cùng của Đức đã được đưa ra khỏi mạng lưới điện vào ngày 15/4. Trong hơn sáu thập niên hoạt động, năng lượng hạt nhân là một thành phần thiết yếu trong việc sản xuất điện tại Đức. Năm 2001, chính phủ liên minh SPD và Liên minh 90/Đảng Xanh lần đầu tiên quyết định loại bỏ nền công nghệ này, một chính sách vốn gây nhiều tranh cãi tại Đức.
Do thảm họa Fukushima năm 2011, chính phủ đã báo trước việc loại bỏ hoàn toàn nhà máy điện hạt nhân vào cuối năm 2022. Chính phủ hiện tại của SPD, đảng Xanh và FDP đã kéo dài thời gian hoạt động của ba nhà máy này cho đến cuối tháng 4/2023 do hậu quả của cuộc chiến Ukraine và khủng hoảng năng lượng kéo theo.
15/4: Hàng triệu người dân Sudan tỵ nạn trước cuộc xung đột vũ trang
Ngày 15/4, cuộc đấu tranh giành quyền lực kéo dài giữa quân đội Sudan và Lực lượng Hỗ trợ Rapad (RSF) càng ngày càng leo thang. Lực lượng bán quân sự muốn lật đổ chính quyền bằng vũ lực. Theo Cao ủy Liên Hiệp Quốc về người tị nạn (UNHCR), có hơn sáu triệu người đã phải rời bỏ nhà cửa để đi tỵ nạn và cuộc giao tranh đến nay vẫn chưa kết thúc.
Tháng Năm 2023
28/5: Erdogan tái thắng cử ở Thổ Nhĩ Kỳ
Trong cuộc bầu cử tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, đương kim Tổng thống Recep Tayyip Erdogan lại thắng cử.
Ngày 14/5, với 49,5% phiếu bầu, Erdogan suýt đạt được đa số tuyệt đối cần thiết. Liên minh Nhân dân của Erdogan đã giành được đa số ghế. Tuy nhiên, đảng AKP của Erdogan đã mất phiếu.
Trong cuộc bầu cử vòng hai ngày 28/5, ông đã đánh bại đối thủ Kemal Kılıçdaroğlu (CHP) với 52%. Lãnh đạo phe đối lập chỉ chiếm dưới 48%.
Các cuộc bầu cử gặp nhiều chỉ trích của công luận là vì Erdogan kiểm soát phần lớn các phương tiện truyền thông trong nước.
Tháng Sáu 2023
23/6: Cuộc nổi dậy của nhóm lính đánh thuê Wagner và cuộc phản công của Ukraine bắt đầu
Tối 23/6, Yevgeny Prigozhin, nhà lãnh đạo nhóm lính đánh thuê Wagner, tuyên bố sẽ có hành động chống lại giới lãnh đạo quân sự Nga sau khi họ pháo kích vào quân đội của ông. Hàng nghìn lính của Prigozhin di chuyển từ miền đông Ukraine hướng tới Moscow và có nhiều giao tranh nổ ra ở Nga. Tuy nhiên, cuối cùng, những binh sĩ Wagner này dừng lại cách Moscow 200 km và Prigozhin sang Belarus lưu vong cùng với nhiều binh sĩ tuỳ tùng. Ông qua đời vào tháng Tám trong một vụ tai nạn máy bay không rõ nguyên nhân.
Quân đội Ukraine bắt đầu tấn công Nga vào tháng 6, nhưng chỉ có những thắng lợi nhỏ về lãnh thổ. Thực tế cho thấy là Nga sẽ còn có thời gian hơn để cố thủ trên tiền tuyến Ukraine.
Tháng Bảy 2023
1/7: Mùa hè nóng nhất
Theo cơ quan Copernicus của Liên Âu, mùa hè năm 2023 là nóng nhất trên toàn thế giới kể từ năm 1940, khi các phép đo bắt đầu hoạt động. Nhiệt độ trung bình 16,77 độ lại một lần nữa cao hơn so với mức kỷ lục 16,48 độ được ghi nhận trong mùa hè năm 2019.
Tháng Tám 2023
25/8: Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump ngồi tù 20 phút
Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chính thức bị bắt vào tối 25/8 tại nhà tù hạt Fulton ở Atlanta, sau khi ông tự nộp mình cho chính quyền Georgia. Trump bị cáo buộc là có âm mưu liên quan đến những nỗ lực nhằm lật ngược kết quả bầu cử năm 2020 ở Georgia.
Nhà tù đã bỏ qua việc khám xét thi thể và còng tay, nhưng Trump bị lấy dấu vân tay và chụp ảnh. Trump trải qua thủ tục này gần 20 phút, trước khi lên máy bay riêng để trở về New Jersey.
Tháng Chín 2023
9/9: Liên minh châu Phi gia nhập G20 tại Ấn Độ
Ngày 9-10/9 Ấn Độ đã tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh G20 với 43 chính khách tham dự và Bản Tuyên bố Delhi được thông qua. Với sự hỗ trợ của Ấn Độ, một trong những thành tựu quan trọng nhất của hội nghị là Liên minh châu Phi (AU) gồm 55 quốc gia sẽ tham gia khối G20.
Trong hội nghị này, Ấn Độ cũng công bố Quan hệ đối tác về cơ sở hạ tầng và đầu tư toàn cầu (Partnership for Global Infrastructure and Investment, PGII)) và Hành lang kinh tế Ấn Độ-Trung Đông-châu Âu (Middle East -Europe Economic Corridor, IMEC). Cả hai biện pháp mới này có tiềm năng định hình lại bối cảnh địa chính trị và kinh tế toàn cầu.
Điểm đáng ghi nhận nhất trong lần họp này là có sự tham dự Tổng thống Mỹ Biden, Thủ tướng Canada Trudeau và Thủ tướng Anh Rishi Sunak, trong khi Tổng thống Nga Vladimir Puin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vắng mặt.
19/9: Azerbaijan chiếm Berg-Karabach, hơn 100.000 người Armenia trốn chạy
Ngày 19/9, các đơn vị quân đội của Azerbaijan bắt đầu tấn công Berg-Karabach, một lãnh thổ của thuộc về Azerbaijan theo luật pháp quốc tế và là nước cộng hoà Berg-Karabach nhưng không được công nhận. Quân đội nhanh chóng chiếm khu vực. Một ngày sau đó, Berg-Karabach tuyên bố đầu hàng. Ngày 28/9, Cộng hòa Berg-Karabach tuyên bố giải thể vào ngày 1/1/2024 theo sắc lệnh của chính phủ. Đến giữa tháng 10, hơn 100.000 người thuộc sắc tộc Armenia đã chạy trốn khỏi khu vực.
30/ 9: Bầu cử Hội đồng Quốc gia Slovakia
Ngày 30/9 Slovakia bầu quốc hội mới. Lý do thay đổi là liên minh trung hữu của Thủ tướng Eduard Heger sụp đổ vào cuối năm 2022. Đảng dân túy cánh tả Smer-SD là lực lượng mạnh nhất trong cuộc bầu cử Hội đồng Quốc gia. Đảng của cựu Thủ tướng Robert Fico giành được 22,9% phiếu bầu. Kết quả là Fico phải thành lập một liên minh với Smer, Hlas thân châu Âu và dân chủ xã hội (14,7%) và Đảng Quốc gia Slovakia cực hữu và thân Nga (5,6%). Cuối tháng Mười, Fico đã được bầu làm thủ tướng.
Tháng Mười 2023
6/10: Narges Mohammadi đoạt giải Nobel Hòa bình
Ủy ban Nobel đã trao giải thưởng cho bà Narges Mohammadi, nhà hoạt động vì nữ quyền của Iran. Lý do trao giải là “vì cuộc chiến chống lại sự đàn áp phụ nữ ở Iran và cuộc đấu tranh để thúc đẩy cho nhân quyền và tự do cho tất cả mọi người”. Giải thưởng này nhằm tôn vinh nhà hoạt động vì nữ quyền Iran Narges Mohammadi, người đã đưa hàng trăm ngàn người Iran thành toàn bộ phong trào biểu tình dưới khẩu hiệu “Phụ nữ, Cuộc sống, Tự do”.
Mohammadi đã không thể tham dự lễ trao giải ở Oslo vào tháng Mười Hai vì hiện nay bà phải thụ án dài hạn trong một nhà tù ở Tehran.
7/10: Tổ chức khủng bố Hamas tấn công Israel
Ngày 7/10, tổ chức khủng bố Hồi giáo Hamas xâm lược Israel. Khoảng 1.200 người Israel bị sát hại, khoảng 240 người bị bắt làm con tin. Khoảng 2.500 đến 3.000 quả rocket từ Dải Gaza được bắn vào lãnh thổ Israel trong ngày hôm đó. Kết quả là quân đội Israel tấn công Gaza.
Theo Bộ Y tế do Hamas kiểm soát, hơn 18.000 người đã thiệt mạng trong cuộc chiến vào giữa tháng 12. Theo Lực lượng Phòng vệ Israel, hơn 100 binh sĩ Israel đã thiệt mạng trong cuộc tấn công bằng bộ binh. Các số liệu thương vong đều không thể kiểm chứng.
Trong một lệnh ngừng bắn tạm thời vào cuối tháng 11, Hamas đã thả một số con tin. Đổi lại, Israel thả nhiều người Palestine đang bị cầm tù.
15/10: Ba Lan bầu cử Quốc hội
Trong cuộc bầu cử ngày 15/10, đảng Luật pháp và Công lý (PiS) đang cầm quyền mất đa số tuyệt đối tại Hạ viện Ba Lan. Đảng Dân tộc chủ nghĩa cánh hữu và đảng Tôn giáo bảo thủ một lần nữa là lực lượng mạnh nhất với khoảng 35%, nhưng “Liên minh Dân sự” (KO) tự do với ứng cử viên hàng đầu Donald Tusk sẽ đạt được gần 31%.
Chỉ bốn tuần sau cuộc bầu cử, một thỏa thuận liên minh giữa KO và liên minh bầu cử Cơ đốc giáo – Xanh “Con đường thứ ba” và cánh tả tự do “Tân tả” (NL) đã được ký kết. Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda, người xuất thân từ PiS, cố tình trì hoãn việc thay đổi chính phủ.
Vào ngày 11/12, cuộc bỏ phiếu tín nhiệm của Thủ tướng Mateusz Morawiecki cuối cùng đã thất bại; sau đó, Quốc hội bổ nhiệm ông Tusk làm thủ tướng tương lai với 248 phiếu thuận so với 201.
Dưới thời chính phủ PiS, Ba Lan đã có nhiều biện pháp hạn chế việc tôn trọng pháp quyền và tự do truyền thông. Hiện nay, ông Tusk muốn thu hồi những cải cách gây tranh cãi này và đang phấn đấu cho việc cải thiện mối quan hệ với Liên Âu và Đức.
Tháng Một 2023
17/11: Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ-Trung tại San Francisco
Tổng thống Joe Biden và Chủ tịch Tập Cận Bình gặp nhau vào tháng 11 bên lề Hội nghị các nhà lãnh đạo APEC 2023 ở San Francisco.
Cả hai nhà lãnh đạo đều muốn có một mối quan hệ tĩnh lặng hơn, vì nền tảng bang giao hai nước đang bị lung lay do những lý do rất khác nhau. Trung Quốc đang hy vọng cải thiện mối quan hệ kinh tế, trong khi Mỹ muốn ngăn chặn Trung Quốc trong việc làm tăng thêm tình trạng bất ổn trong toàn cầu bằng cách gây hấn ở eo biển Đài Loan hoặc Biển Đông hoặc bằng cách viện trợ quân sự cho Nga.
Các cuộc đàm phán đã tạo ra một vài thỏa thuận nhỏ, nhưng không có một đột phá nào lớn lao.
22/11: Bầu cử quốc hội Hà Lan
Ngày 22/11, nhân dân Hà Lan bầu ra một quốc hội mới. “Đảng Tự do thuộc cánh hữu dân túy” (PVV) giành được nhiều ghế nhất với 37/150 ghế. 14 đảng khác cũng lọt vào trong quốc hội. Một liên minh của “Đảng Lao động” dân chủ xã hội (PvdA) và đảng “Liên kết xanh” (GL) đứng ở vị trí thứ hai với một danh sách chung. Tiếp theo là lực lượng mạnh nhất cho đến nay, “Đảng Nhân dân Tự do và Dân chủ” (VVD) với 24 ghế. Thành lập một liên minh lần này đặc biệt có nhiều khó khăn.
Tháng Chạp 2023
12/12: Hội nghị về biến đổi khí hậu của Liên Hiệp Quốc COP 28
Tại Hội nghị về biến đổi khí hậu của Liên Hiệp Quốc lần thứ 28 có đại diện từ 197 quốc gia đến tham dự. Chương trình nghị sự bao gồm việc thực hiện Thỏa thuận Khí hậu Paris và hỗ trợ tài chính cho phía Nam bán cầu. Các quốc gia nhanh chóng đồng ý về một quỹ để bù đắp thiệt hại ở các quốc gia đặc biệt bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, theo yêu cầu của nhiều quốc gia, vẫn có một cuộc đấu tranh về việc loại bỏ nhiên liệu hóa thạch trên toàn cầu. Cuối cùng, một công thức thỏa hiệp đã được thống nhất, trong đó thay vì “loại bỏ” nhiên liệu hóa thạch, đã có cuộc thảo luận đề xuất về “tiến trình chuyển đổi nhiên liệu hóa thạch”, nên diễn ra một cách “công bằng và trật tự”.
Đỗ Kim Thêm tổng hợp
Ngày 5/1/2024
Be the first to comment